Gerçekler: İran 15.000 Protestocuyu Gerçekten Ölüme Mahkûm Etti Mi?

İran yargısı, protestolarla bağlantılı davalarda beş kişinin ölüm cezasına çarptırıldığını doğrulamaktadır.

Tahran, İran – İran devletinin ülkede iki aydır devam eden protestolara katıldıkları gerekçesiyle yaklaşık 15.000 kişiyi ölüme mahkûm ettiğine dair haberler sosyal medyada ve haber kanallarında geniş yankı bulmuştur.

İlk olarak Newsweek tarafından ortaya atılan iddia o kadar yayıldı ki, Kanada başbakanı Justin Trudeau bile iddiayı kınayan bir tweet attı: “Kanada, İran rejiminin barbarca 15.000 protestocuya ölüm cezası verme kararını kınıyor.”

Söz konusu protestocular, İran’ın kadınlara yönelik uyguladığı kıyafet yönetmeliğine uymadığı iddiasıyla Tahran’da ülkenin ahlak polisi tarafından tutuklanan 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin 16 Eylül’de gözaltında ölmesinden bu yana neredeyse her gün sokaklarda gösteri yapmaktadır.

Ancak Trudeau daha sonra tweetini silmiş ve Newsweek yayınladığı haberi düzeltmiştir.

Detaylara bakalım:

15.000 sayısı gerçek mi?

İran’da protestolar sırasında binlerce kişi tutuklandı ve bazıları ölüm cezasına çarptırıldı, ancak sayılar iddia edilen sayının çok çok altındadır.

İddia edilen sayının, denizaşırı ülkelerdeki insan hakları ve medya kuruluşlarına göre tutuklandığına inanılan kişilerin sayısı olduğu bildirilmiştir. Aynı kaynaklar 350’den fazla protestocunun da öldürüldüğünü söylemişlerdir.

15.000 infaz haberi nereden çıktı?

İddia edilen infaz haberlerinin, İran’ın 290 parlamenterinden 227’sinin imzaladığı ve “muharebe” (Tanrı’ya karşı savaş açan) eylemde bulunan kişilerin “örnek teşkil edecek” biçimde “ciddiyetle” cezalandırılması gerektiğini ifade ettikleri bir bildiriden kaynaklandığı düşünülmektedir.

“Yeryüzünde yolsuzluk” suçu ile birlikte, muharebe suçu da İran yargısında idam cezasıyla sonuçlanabilecek suçlamalar arasında yer almaktadır, dolayısıyla 15.000 kişinin ölüm cezasına çarptırıldığı iddialarına neden olan şeyin bariz bir şekilde yanlış raporlama olduğu düşünülmektedir.

Yapılan açıklama internette yoğun şekilde eleştirilere maruz kaldı ve bazı milletvekilleri kendilerini aklamak amacıyla, tüm protestocuların idam edilmesi gibi bir durumdan bahsetmediklerini ifade ettiler.

Birkaç gün sonra, yargıyı protestolarda tutuklanan herkese muharebe suçluları muamelesi göstermeye çağıran bir mektupta 227 milletvekilinin isimlerinin yazıldığı iddia edilen bir belge internette dolaşmaya başlamıştır.

Ancak, milletvekilleri listesinin eski olması ve eski meclis üyelerini içermesi nedeniyle mektubun sahte olduğu anlaşılmıştır. Örneğin, mektupta adı geçen Eshan Khandoozi, Ağustos 2021’den bu yana Başkan Ebrahim Raisi’nin ekonomi bakanıdır. İran yargısı da mektubun gerçekliğini reddetmiştir.

Kaç kişi idama mahkûm edildi?

Abartılı raporların çürütülmüş olması, hiçbir infaz cezası verilmediği anlamına gelmemektedir. Pazar günü, İran yargısı, ilk ölüm cezasının, muharebe, “Dünyada yolsuzluk” ve “hükümet merkezini ateşe verme, kamu düzenini bozma ve milli güvenliği tehlikeye atmaya teşebbüs etme” ile suçlanan ismi açıklanmayan bir “isyancı”ya verildiğini duyurulmuştur.

Yargı, Çarşamba günü de protestolarla bağlantılı olarak dört kişiye daha ölüm cezası verildiğini duyurmuştu.

İki kişi, bıçakla ve kundaklama ile başkalarına saldırmanın yanı sıra, “halka korku ve dehşet salmak için sokakta bıçak taşımak”tan da ceza almıştır. Bir diğer suçlu, polis memurunu araba ile ezmek ve öldürmekle, dördüncüsü ise sokak kargaşasında “lider” rolü oynayarak sokakları kapatmakla suçlanmıştır.

İsimleri açıklanmayan diğer birçok kişi, ulusal güvenlikle ilgili suçlamalardan 5 ila 10 yıla kadar hapis cezasına çarptırılmıştır.

Yargı, Tahran’da verilen kararların henüz ön karar aşamasında olduğunu, nihai hale gelmesi için bir temyiz mahkemesi tarafından onaylanması gerektiğini ve daha sonra ayrıntıların kamuoyuna açıklanabileceğini bildirmiştir.

Yargı yetkilileri, Tahran’daki “isyancılara” karşı 1000’den fazla iddianame düzenlendiğini bildirmiş ve ülkenin diğer kesimlerinde de durumun aynı olduğunu eklemişlerdir.

Protestolarda son durum nedir?

Protestolar, başlangıçtan bu yana uygulanan ciddi internet kısıtlamalarına rağmen her gün yeni videoların paylaşılmasıyla ülke geneline yayılmaya devam etmektedir.

Ülke çapında 2019 protestolarının yıldönümünü kutlamak amacıyla Salı ve Çarşamba günleri protestolar ve grevler düzenlenmiştir.

İranlı yetkililer, protestolar sırasında kaç kişinin öldüğü, yaralandığı veya tutuklandığına dair resmi rakamları açıklamaktan kaçınmaktadır. Ancak güvenlik güçlerinin 40’tan fazla üyesinin öldürüldüğünü bildirmişlerdir.