İBADET OLARAK MERHABA

Bir de ‘merhaba’ şeklinde bir selâmımız var. Merhaba selâmın arkadaşıdır ve onu tamamlar. Yani bir müslüman diğerine selâm verir, sonra da ortak uygun ise ‘merhaba” der. Orada olanlar merhabalaşırlar.

‘Merhaba’; bolluk, rahatlık, huzur ve âfiyet temennisi içeren bir selâmlama sözüdür.

-Sözlükte Merhaba

‘Rahibe’ fiili; geniş olmak, ‘rahube’ şeklinde: yer (mekan) geniş olmak. Bir şey bol olmak, genişletmek, bol yapmak demektir.

Tef’ıl kalıbında ‘rahhabe’; genişletmek, bir şeyi bolartmak.

‘Râhabe’; geniş bol olmak.

‘Rahbetüh’; geniş saha, arazi, ‘rahbetü’l-mekan’; bir yerin sahası, meydanı

‘Râhib’; Geniş, bol. Çok yiyen, obur.

‘Merhab’; bollluk, genişlik, geniş yer.

‘Merhaban bike’; (Misafire) hoş geldiniz. Safa geldiniz demek.

‘Rahbu; geniş, bol.  mekan, yer  genişliği. Mesela; ‘rahbu’s-sadr’; Açık kalpli, cömert.

Buradan hareketle cami avlusuna ‘rahâbetu’l-mescid’ denmiş.

‘rahbu’l-batn’; geniş karın.

‘Rahube ed-dâr’; Eev geniş oldu denir.

‘Raculün rahbun’s-sadr’; sinesi geniş adam. (Tersi dayk)

Fülânun rahibü’l-fenai: ziyaretçileri çok olan adam.

Arapların “merhaben ehlen” sözleri: Geniş bir mekan buldun, geniş bir mekana hoş geldin” anlamındadır.  (el-Isfehânî, R. el-Müfredât, s: 278. İbni Manzur, Lisânü’l-ʿArab, 6/119)  )

Merhaba demek. Hoş geldin demek.  Birini bolluğa davet etmektir.

İki âyettre bu manada geçiyor.

“Andolsun, Allah birçok yerde ve Huneyn savaşı gününde size yardım etmiştir. Hani, çokluğunuz size kendinizi beğendirmiş, fakat (bu çokluk) size hiçbir yarar sağlamamış, yeryüzü bütün genişliğine rağmen (bimâ rahubet) size dar gelmişti. Nihayet (bozularak) gerisin geriye dönüp kaçmıştınız.” (Tevbe 9/25)

“Ve (seferden) geri bırakılan üç kişinin de (tevbelerini kabul etti). Yeryüzü, genişliğine rağmen onlara dar gelmiş, vicdanları kendilerini sıktıkça sıkmıştı. Nihayet Allah’tan (O’nun azabından) yine Allah’a sığınmaktan başka çare olmadığını anlamışlardı. Sonra (eski hallerine) dönmeleri için Allah onların tevbesini kabul etti. Çünkü Allah tevbeyi çok kabul eden, pek esirgeyendir.” (Tevbe 9/118)

-Kavram Olarak Merhaba

‘Merhaba’; bolluk genişlik anlamındaki ‘ruhb’ kökünden masdar olup mecâzi olarak “rahatlık, ferahlık, huzur” anlamında kullanılır.

Kitaplarda merhaba sözünün bir kimsenin misafiri karşılarken, “Buyur, evimiz senin için geniş ve rahat bir yer olacak, burada dostluk bulacaksın, kendini rahat hisset” anlamında bir selâmlama tabiri olduğu geçiyor. (Çağrıcı, M. TDV İslam Ansiklopedisi, 29/183-184 )

Ayrıca; “Allah sana bolluk ve rahatlık, huzur ve âfiyet versin” mânasında duadır. (İbni Manzur, Lisânü’l-ʿArab, 6/119)

Merhaba sözü Kur’ân’da Sâd sûresinin 59 ve 60. âyetlerinde, inkârcı ve saptırıcı önderlerle onların peşinden giden kitlelerin âhiretteki yargılanmaları sırasında aralarında geçecek çekişmeler ve karşılıklı suçlamalar anlatılırken geçmekte, burada önderlerin kendilerine tâbi olanlar aleyhinde beddua edecekleri, yönetilenlerin ise kendilerini bu duruma düşürenlerin önderleri olduğunu söyleyerek onlara aynı beddua ile karşılık verecekleri bildirilmektedir. (Çağrıcı, M. TDV İslam Ansiklopedisi, 29/183-184)

“(İnkârcıların liderlerine:) İşte bu sizinle beraber cehenneme girecek topluluktur (denildiğinde, liderler:) Onlar rahat yüzü görmesin (lâ-merhaben bi-him derler). Onlar mutlaka ateşe gireceklerdir.

(Liderlere uyanlar ise:) Hayır, asıl siz rahat yüzü görmeyin (la merhaben bi-küm)! Onu bize siz sundunuz! Ne kötü bir yerdir! derler.” (Sad 38/59-60)

“Cehennemde yerleri dar olsun, rahat yüzü görmesinler, rezil rüsvâ olsunlar” şeklinde tefsir edilmiş. (Taberî, Camiu’l-Beyan, 10/600. Şevkânî, Fethu’l-Kadir, s: 1486) O Hesap Gününde onlara ‘merhaba’ yok. Merhabanın ifade ettiği rahatlık, genişlik ve konuklara gösterilen iltifat da yok, temenni de yok…

Hadislerde de merhaba sözü geçiyor.

Rasûlüllah (sav) kızı Fâtıma’yı merhaba ile karşılar, onu sağ yanına oturdurdu. (Uzun bir hadisin içinde: Müslim, M. Ensâr/15(98-99,2459) no: 6313-6314)

Amcası Ebû Tâlib’in kızı Ümmühânî’yi, müslüman olmak için huzuruna gelen Ebû Cehil’in oğlu İkrime’yi, diğer sahâbîleri, çeşitli ziyaretçilerini ‘merhaba ile karşılardı. (Bkz: Ahmed b. Hanbel, 3/139, 216, 425, 6/282, 341)

Ammâr b. Yâsir’i, “Merhaba, iyi olan ve iyiliğiyle tanınan kişi!” diyerek selâmlamıştı . (Ahmed b. Hanbel, 1/126, 130)

Rasulüllah (sav) peygamber olmadan önce kendisiyle ticaret ortaklığı yapan Sâib b. Ebü’s-Sâib’e, “Merhaba kardeşim ve ortağım, dürüstlükten sapmayan, eğilip bükülmeyen kişi!” şeklinde iltifatta bulunmuştu. (Ahmed b. Hanbel,  3/425)

Abdullah b. Abbas anlattı: “ … Abdu’l-Kays heyeti Rasûlüllah’a geldiği zaman onlara “bu topluluğa (kavme) veya heyete merhaba” dedi. (Buhârî, Îmân”/40 no: 53, İlim/25 no: 87, Meğâzî/70 no: 4368. Edeb/97 no: 6176. A. Had/5 no: 7266)

Rasûlüllah (sav) sâlih kişilerin öldükleri zaman makamı yükseltilen ruhlarının, “…Merhaba, güzel ve temiz bedenden gelen güzel ve temiz ruh! Övülmüş olarak gir; müjdeler olsun sana!” sözleriyle karşılanacağını haber veriyor.    (Uzun bir hadisin içinde: Ahmed b. Hanbel, 2/364, 4/140. İbn Mâce, Zühd/31 no: 4262)

Mi‘rac olayını ayrıntılarıyla anlatan hadiste, Rasûlullah’ın Cebrâil ile birlikte karşılaştıkları her bir peygamberlerin kendisini; “Bir kardeş ve peygamber olarak merhaba sana!” sözüyle selâmladıkları haber veriliyor. (Buhârî, Bedʾü’l-halk/6 no: 3207, E. Enbiyâ/22 no: 3393, no: 3430, M. Ensâr/42 no: 3887. Nesâî, Salât/1 no: 449)

Edebiyatımızda na‘tlar, mevlidler, mi‘râciyyelerde Peygamber’e saygı olarak ‘merhaba sözü sık sık kullanılmış.

Süleyman Çelebi’nin mevlid diye bilinen Vesîletü’n-necât adlı şiir kitabındaki merhaba bahsi meşhurdur.

İlâhilerde de “Merhabâ yâ merhabâ yâ merhabâ”, “Merhabâ merhabâ Şehr-i ramazan merhabâ” ifadeleri kullanılır.” (Çağrıcı, M. TDV İslam Ansiklopedisi, 29/183-184)

Şiirlerde de merhaba bol bol kullanılır.

“Merhaba, hoş geldin, ey ruh-i revânım, merhaba!

Ey şekerleb yâr-i şirin, lamekanım, merhaba!”

“Bilirsin gül kokusu canlara can katıyor

Selâmın gülden olsun, bir merhaban gül olsun”

“Yüreğimize ağan mujdeye selâm olsun,

Selâm olsun silahı bırakan eşkiyaya

Çöl ortasında biten fideye selâm olsun

Merhabalar, her sabah yeşeren papatyaya”

“Dünyanın ucunda bir gül açılmış

Efil efil esen yele merhaba

Karanlığın sonu bir ulu şafak

Sarp kayadan geçen yola merhaba”

Yukarıda geçen “hadislerden hareketle müslümanların birbirini merhaba diyerek selâmlamaları sünnet kabul edilmiş ve bu sözle merhabalaşma, “selâmün aleyküm” (es-selâmü aleyküm) ifadesiyle birlikte İslâm toplumlarında en sık kullanılan selâmlaşma şekli olarak bir gelenek hâlini almıştır.” (Çağrıcı, M. TDV İslam Ansiklopedisi, 29/183-184)

Merhaba selâmdan sonra da söylenebilir. Özellikle misafirlere karşı kullanılır. Böylece, “hoş geldiniz, rahat olun, yeriniz geniştir, ya da bizim yanımızda geniş bir yerini var, rahat edin” denmiş olur.

Hüseyin K. Ece

MİRATHABER.COM -YOUTUBE-

YAZARIN DİĞER YAZILARINA ULAŞMAK İÇİN BURAYA TIKLAYINIZ