Kıskançlık, Kin ve Hasetten Nasıl Kurtulabiliriz?

Soru: Hocam! Merhaba…Umarım dinlenmişsinizdir. Biraz bana ve okuyucularımıza vakit ayırabilir misiniz? Geçen sohbetimizde hırs ve azim üzerine sohbette bulunmuştuk Orada sizden hırsın bir sebebinin de kıskançlık olduğunu öğrenmiş olduk. Kıskançlık kötü bir duygu mudur?

Ârif: Evladım. Birinin şeref ve ikbalini çekememezlikte bulunmak hiç iyi bir şey olabilir mi?

Soru: Yani kıskançlık, böyle kötü bir duygu mudur gerçekten?

Ârif: Herhangi birinin sahip olduğu güzel bir vasıf, ihtiyaç için kullanılan bir eşya, gayret ile elde ettiği bir başarı ya da hak ederek takdir gördüğü bir iş için duyulan kıskançlık, aynı zamanda hasettir. Haset ise kendisinde olmasını istediği bir şeyin, başkalarında olmasından rahatsızlık duyma hâlidir. Kıskançlık, ahlâkî bir sorundur ve bir anti-sosyal tutum ve davranış biçimidir. Çünkü kıskanan insan, başkasında olan sağlık, zenginlik, iyilik, güzellik, ilim, zekâ, refah, saadet ve benzeri nimetlerden dolayı rahatsızlık ve huzursuz duyar. Kıskanç bir insan, nefsine taparak, başkasına ait olan nimetlerin gitmesini ister, gitmesi hâlinde sevinir ve zevk duyar, gitmemesi hâlinde ise o kişiyi mütemadiyen düşman beller.

Soru: Kıskançlığı ve hasedi besleyen nedir Hocam?

Ârif: Kendi ruhuyla değil de nefsiyle barışık olan insanlar, şeytanın telkinleriyle kendi durumunu beğenmez ve başkalarına kin besler. Kin ise, çocukluktan itibaren yanlış bir eğitimin, terbiyenin ve sosyalleşmenin sonucu olarak, insanın nefsinde yerleşen, intikam almaya yönelik şiddetli bir düşmanlık ve nefret duygusudur. Kin besleyen insanlar, en yakınında olan arkadaşının bile zarara veya zor bir duruma düşmesini gizlice arzu eder.

Soru: Vay canına. Bunlar ne kadar kötü hasletlermiş böyle. Allah korusun. Peki kin beslemek de bu durumda bir sosyal hastalık olsa gerek değil mi?

Ârif:  Evet evladım. Kin, sosyal ahlâk dışı, yani kötü bir duygu olduğu kadar, birçok olumsuz tutum ve davranışın başlıca sebeplerindendir. Bu açıdan bakıldığında kin, ruhî, manevî ve ahlâkî bir hastalıktır. Aman dikkatli ve rikkatli ol. Kimseye kin ve kıskançlık besleme evladım! Unutma; Dünyaya gereğinden fazla hevesli olursan, sen de kendini haset ve kinden kurtaramazsın. Kinin büyüdükçe, kin beslediğin kimselerden de manen daha küçülürsün. Kaldı ki Peygamberimiz (sav) kindarlığın, ateşin odunu yakıp yok ettiği gibi, sevapları da kökten yok ettiğini sahabilerine duyurmuştur. İman nurunu söndürmesi hasebiyle birçok felâkete öncülük eden kin ve hasettir.

Soru: Hocam! Hırsa bir istisna alanı olarak ilmi gösterdiniz. Kıskançlıkta da istisanî bir durum söz konusu olabilir mi?

Ârif: Bu soru önemlidir. Evet, bazı kıskançlıklar, kin ve hasetten farklı olarak, kişi veya kişilere aşırı ilgi veya sevgiden dolayı ortaya çıkan bir psikolojik bağlılıktır. Bu gibi kıskançlıklar, itidal olmak şartıyla, genelde kişiler arasında bir rahatsızlık meydana getirmez. Sevginin ve muhabbetin bir işareti olduğu için, eşler arasında çoğu zaman da hoş karşılanır. Dolayısıyla, kişinin eşini kıskanması, doğru iken kin ve hasedin her türlüsü yanlıştır. Sevgiye dayanan makul kıskançlık, muhabbeti beslediği gibi, kin ve haset de yüreği zehirler.

Soru: Peki kin ve haset beslemeden hatta kıskanmadan başka insanlarda bulun bir nimetin aynısına veya benzerine sahip olmayı arzu etmek de kötü bir şey midir?

Ârif: Hay ağzına sağlık. Bak bu gayet normal bir yaklaşımdır. Bunda herhangi bir beis yoktur. Buna biz gıpta veya imrenme deriz. Maddî, ilmî veya manevî açıdan daha yüksekte olana imrenmek, o kişiyi takdir etmek, onun hâline ve makamına ulaşmaya gayret etmek ve ona zarar vermeksizin onun gibi olmaya alın teriyle çalışmak, toplumsal olarak pek faydalı bir olgudur. Ama buradaki temel esas, başkasında olan bir hasletin/varlığın, ondan gitmesini istemeden, kendinde de helal-meşru yoldan olmasını istemek olmalıdır.

Soru: Daha iyi anlayabilmemiz için, gıpta-haset ilişkisini yeniden açıklayabilir misiniz?

Ârif:  Gıptada başkasını, iyi hâlinden dolayı samimiyetle içten tebrik etme, onu mümkünse örnek alma, onun gibi olmaya azmetme gibi iyi huylar varken; hasette, kıskançlık, çekememezlik ve başkasının iyi hâlini istememek gibi kötü huylar ve manevî hastalıklar vardır. Ancak, gıpta da hasede doğru bir eğilim baş gösterebilir. Bu durumda, gizli de olsa, kıskançlık ve çekememezlik de hemen devreye girebilir ve bunun bir neticesi olarak da gıpta, aslî mahiyetini ve safiyetini yitirir. Bu şeytanî eğilimi nefsinde hisseden bir Müslüman, hemen tevbe istiğfar etmeli ve kendinden daha kötü durumda olanları düşünerek, hâline şükretmelidir. Çünkü içten yapılan şükür, nimetten ziyade nimeti vereni görmektir.

Soru: Haaa…anladım. Şükür sayesinde kıskançlık belasından kurtulmuş, sahip olduğumuz nimetlerin değerini anlamış ve nankör olma riskine karşı da tedbir almış oluruz. Laf lafı açarmış. Bu vesile ile şükür ve nankörlük konusuna hemen geçebilir miyiz Hocam?

Ârif:  Evladım! Merakını anlıyorum. Ama bu yeni bir konudur. Ayrıca okuyucularımızı fazla yormama kararı almış olduğumuzu unutma. Bu mevzuyu inşallah gelecek sohbetimizde ele alalım.

Prof. Dr. Ali SEYYAR

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi