2019 Bütçesi, Yatırıma 65 Milyar, Faiz Ödemelerine 117 Milyar Öngörüyor

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk bütçesi olma özelliği taşıyan kanun teklifi, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda yaklaşık 1 ay süren bütçe maratonu çerçevesinde görüşülüp kabul edildi. Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Süreyya Sadi Bilgiç, komisyonun bütçe üzerinde toplam 190 saat 34 dakika görüşme yaptığını belirterek, bu süreçte emeği geçenlere teşekkür etti. Teklifle genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 949 milyar lira, özel bütçeli idarelere 73,7 milyar lira, düzenleyici ve denetleyici kurumlara yaklaşık olarak 6,5 milyar lira ödenek verilecektir.

Teklifle genel bütçenin gelirleri 867,3 milyar lira, özel bütçeli idarelerin gelirleri 11,1 milyar lirası öz gelir, 63,7 milyar lirası Hazine yardımı olmak üzere toplam 74,8 milyar lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri 6,4 milyar lirası öz gelir, 116 milyon lirası Hazine yardımı olmak üzere toplam 6,5 milyar lira olarak tahmin ediliyor.

YORUMUMUZ

2019 BÜTÇESİ, YATIRIMA 65 MİLYAR, FAİZ ÖDEMELERİNE 117 MİLYAR ÖNGÖRÜYOR

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda kabul edilen 2019 yılına ait bütçe teklifi, büyük bir ihtimalle Aralık ayının başlarında Meclis Genel Kurulunda görüşülecektir. Görüşülecek yeni bütçe, son yıllarda görülen üretimdeki gerilemenin, Türk parasının değer kaybının ve faiz oranlarındaki artışın bir sonucu olarak ekonomideki durgunluğun bir aynasıdır aynı zamanda.

Yatırıma Ayrılan Para, Faiz Giderlerinden Daha Azdır

AK Parti hükümetinin meydana getirdiği 2019 yılına ait bütçe gelirleri 880 milyar (2018:  697 milyar) lira, vergi gelirleri 756,5 milyar (599,4 milyar) liradır. Bütçe açığı 80,6 milyar (65,9 milyar) liradır. Bunun manası, bütçe açığını kapatmak için, hükümet 80,6 milyar lira borçlanacaktır.

2019 bütçesinin toplan giderleri 961 milyar lira olarak planlanmıştır. Faiz Hariç Giderler ise 843,7 milyar lira civarında olacağı tahmin edilmektedir. Buna göre faiz ödemeleri için, 2019 yılı bütçesinde ortalama olarak 117 milyar (2018: 72 milyar) lira ayrılmıştır. Yatırım harcamaları için ayrılan miktar ise 65 milyar (2018: 68,8 milyar) liradır. Görüldüğü üzere faiz gideri için ayrılan miktar, geçen yıl olduğu gibi yatırım gideri için ayrılan miktardan yine fazladır. Kaldı ki faiz giderleri 2018 yılına göre % 60 oranında artmış iken yatırımlar % 5 civarında düşmüştür.

2018 yılı için faiz giderleri ile yatırımlar arasındaki fark 2,9 milyar lira iken gelecek sene bu fark 53 milyar liraya çıkacaktır. Yani yatırımlarla faiz ödemeleri arasındaki makas gittikçe açılmaktadır. Borca dayalı faizli sistemin dışına çıkamamanın bir neticesi olarak oluşturulan 2019 bütçesi, yüksek borçlanma sebebiyle yatırımlara ve diğer hizmetlere yeterince kaynak ayıramayan bir bütçedir. Bu bütçe, üretime pek fazla katkı sağlayamayacağı gibi işsizliğin giderilmesinde de etkili olamayacaktır.

Toplam Borç Stoku 2019 Bütçesinden Daha Fazladır

Her yıl olduğu gibi bütçe istatistiklerinden kamu borçları ile ilgili bilgi edinmek mümkün değildir. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku 31 Ekim 2018 tarihi itibarıyla 1.083,5 milyar (1 triyon 83 milyar) lira olarak gerçekleşmiştir. Borç stokunun 589,6 milyar lira tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsi, 493,9 milyar TL tutarındaki kısmı ise döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır. Bu her yıl sürekli olarak artan borç yükünden dolayı 2019 bütçesine 117 milyar lira faiz ödemesi konulmuştur. Burada dikkat edilecek husus, 1 triyon 83 milyar lira olan Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 2019 yılı bütçe giderleri toplamı olan 961 milyar liradan 122 milyar lira daha fazladır.

Tarıma Ayrılan Toplam Kaynak Azalmıştır

2019 yılında bütçeden yatırım ödenekleri dâhil tarıma toplam 26,5 milyar lira kaynak ayrılmıştır. Tarımsal destek programları için 16,1 milyar lira, Tarım sektörü yatırım ödenekleri için 5,1 milyar TL, Tarımsal kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT’lerin finansmanı, ihracat destekleri ve diğer tarımsal destekler için 5,3 milyar TL kaynak sağlanmıştır. Aslında başlangıçta tarımsal destek programları için yaklaşık olarak 17 milyar lira öngörülmüştü. Görüldüğü üzere burada yaklaşık olarak 900 milyon lira kırpılmıştır. Üretim ekonomisi açısından bakıldığında 2018 yılında tarıma ayrılan toplam kaynak tutarı 29,6 milyar lira idi. Bu tutarın 14,8 milyar lirası tarımsal destek programları için sarf edilmişti. Kısacası tarımsal desteklerde kısmî bir artış öngörülmüş iken tarıma ayrılmış olan toplam kaynak miktarında 3,1 milyar lira civarında bir düşüş meydana gelmiştir.

Diğer taraftan bütçede çiftçiye yapılacak 16,1 milyar liralık tarımsal destek miktarı, gelecek yıl için de kanunun öngördüğünün çok altına kalmıştır. Çünkü 5488 Sayılı Tarım Kanunu’nun 21. maddesinde, “Tarımsal destekleme programlarının finansmanı, bütçe kaynaklarından ve dış kaynaklardan sağlanır. Bütçeden ayrılacak kaynak, gayrisafi millî hâsılanın yüzde birinden az olamaz” hükmü yer almaktadır. Kanunun bu maddesine göre, bütçeden ayrılacak Tarımsal Destek miktarının 2019 yılı için 4,4 trilyon lira olarak öngörülen GSYH’nın % 1 olan 44 milyar lira olması gerekirdi. Buna göre kanunun amir hükmüne uyulmayarak çiftçiye 27,9 milyar daha az ödeme öngörülmüştür.

Tarım sektörü, temel beslenme ihtiyaçlarımızı karşılamak açısından stratejik sektörlerin başında gelir. Dışa bağımlılık sebebiyle gübrede, yemde, ilaçta ve mazotta son yıllarda görülen fiyat artışları girdi maliyetlerini epey artırdı. Tarım ve hayvancılıkla meşgul olan çiftçilerimizin önemli bir kesimi, bırakınız kâr elde etmeyi, zararına çalışmaktadır. Halbuki hükümet, burada çiftçilerimize malî desteğini artırmak suretiyle gıda üretiminin artışını sağlayabilir ve gıda ithaline son verilebilir. Diğer taraftan parçalanmış arazilerin birleştirilmesine ve hayvanların otlaması için meraların kullanımına yönelik girişimlerde de bulunabilir ve üretim artışıyla çiftçilerin gelirlerinde bir iyileştirme sağlanabilir. Tarım ve hayvancılık sektörüne yönelik olarak ürün bazında daha fazla kaynak ayrıldığında çok kısa sürede verim elde edilebilecektir. Bu bağlamda çiftçiyi desteklemek için kurulan Ziraat Bankası, üretime destek maksatlı olarak tarımla uğraşanlara faizsiz kredi vermelidir.

Velhâsıl-ı Kelâm

2019 yılı bütçesi, denk bütçe olmaktan uzak olduğu gibi astronomik bir şekilde faiz giderlerini de artırmıştır. Buna bağlı olarak yatırıma ve çiftçilere ayrılan malî destek miktarlarında zorunlu olarak bir kısıtlamaya gidilmiştir. Üretimi, verimliliği ve ihracatı artıracak faizsiz ekonomi modeline geçiş için herhangi bir çaba gösterilmediği için, faizle beslenen kapitalist üst sistem kendini muhafaza etmiş ve Türk ekonomisini ve dolayısıyla geleceğimizi âdeta rehin almıştır. Bu şartlar altında toplumsal refah seviyesini artırmak ve sosyal adaleti temin etmek mümkün olmayacaktır. 2019 bütçesinin verileri, bizlere Türk ekonomisinin borca dayalı faizli para sisteminden biran evvel kurtulması gerektiğini göstermektedir.

Prof. Dr. Ali SEYYAR

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi