Mustafa Kemâl, İslâm âlimi Rıfat Börekçi ile Ne Görüştü

Yer: Ankara TBMM. Yıl: 1924

29 Ekim 1923’te Ankara Meclisi, Mustafa Kemal’in emri ile Cumhuriyet’i ilan eder, Mustafa Kemal Paşa da bizzat kendisi Cumhurbaşkanı olur ama Hilafet kurumu halen devam eder.

Merhum Ahmet Kabaklı, Tercüman’da 1990 yılında Falih Rıfkı’dan alıntılayarak, Meclis Başkanı Mustafa Kemal Paşa ile I. Meclis’te Manisa mebusu olan Rıfat Börekçi arasında geçen bir görüşmeyi şu şekilde anlatıyor:

“Atatürk, o akşam bizi sofraya çağırdı. Yemeğin bitimine doğru, ‘Çocuklar, yarın hilafeti kaldırıyoruz’ dedi. ‘Bunu sizden başkası yapamaz’ dedik. ‘Peki, öyleyse’ dedi Atatürk.’ Geçin öbür odaya, yazın bir takrir. Ben onu hocalara imzalatayım.’ Geçtik yazdık. Sabaha Atatürk, eliyle Meclis’e getirdi, odasına çıktı. Hocaların kendi aralarında toparlanarak, Hilafeti ilga takririne ateş püskürdüklerini Atatürk’e bizzat haber verdik. Hocalar aşağıda hala bağrışıp çağırılıyorlardı. Gazi, bunun üzerine öfkelenerek: ‘Çağrın bana aşağıdan Rıfat Hoca’yı’ dedi. Çağırdılar, Hoca hem öfkeli, hem sıkılgandı. Mustafa Kemal, yüzüne bile bakmaksızın: ‘Hoca, şu takriri imza at,’ dedi. ‘Ama Paşam, Hilafetin ilgası gibi ciddi bir konuda, müzakere filan olmaksızın…Sonra biz din adamları, bunu istemi…’ Atatürk, sözünü kesti, ‘Hoca, imza et dedim, keyfini bozarım sonra’ dedi. Rıfat Hoca, biraz yutkundu, ama mecburen imzaladı. Üzgün, öfkeli bir halde aşağı inince hocalar etrafını sardılar. Onun konuşmasına vakit bırakmadan: ‘Neee? Yoksa takriri imzaladın mı?’ diye bağırdılar. Hoca: ‘Canım, imza değil de, ne yaparsın, şöyle bir b…’tan Rıfat attık işte’ dedi.”

Bunun üzerine Urfa mebusu Şeyh Saffet Efendi ve 53 arkadaşının hazırladığı kanun teklifi, 158 mebusun 157’sinden kabul oyu görerek, 3 Mart 1924’te Hilafet ilga edilir, Şeyhülislâmlığın son kalıntısı olan Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılır ve yerine Başbakanlığa bağlı Diyanet İşleri Başkanlığı kurulur.

Hilafetin ilgası için ilk imza atan ve yeni rejime sadakat göstereceği belli olan Ankara müftüsü Rıfat Efendi (Börekçi) ise 1 Nisan 1924’de Diyanet İşleri Reisi olur ve 1941’e kadar tam 17 sene ölünceye kadar bu makamda kalır. Rıfat Efendi, sadece Laik Cumhuriyet’in kontrolü altında olan Diyanet’in başına geçmekle kalmaz, hem Cumhurbaşkanı, hem de CHP’nin genel başkanı olan Gazi’nin talebi üzerine siyasî/dünyevî bir görev daha üstlenir. Rıfat Efendi, CHP’nin Ankara İl Başkanı da olur (CHF Ankara Vilayet İdare Heyeti Reisi).

Bir tarafta ardı ardına yapılan Kemalist devrimler karşısında susan Diyanet ve onun başında Genel Müdür sıfatıyla bulunan Rıfat Börekçi, diğer taraftan da dinsizlik cereyanına karşı toplumun manevî gücünü yeniden oluşturma gayretinde olan Said Nursi. Said Nursi, tek başına yürüttüğü tebliğ faaliyetlerinden ötürü tek parti rejimine karşı sivil itaatsizlik göstermek suretiyle her türlü baskıya karşı dinin temel esaslarından taviz vermeksizin mukavemet göstermiş ve risaleler yazdığı için, ömrünün 30 yılını hapis ve sürgünlerde geçirmiştir. Tarih, bu iki din adamını böyle anıyorsa bugünün din adamlarının yanında dindar siyasetçiler de tarihten ders çıkartacak ferasete sahip olmalı ve o büyük hesap gününü hatırlamalıdır.