VARİKOSEL HASTALIĞI

Op. Dr. Mehmet Ali Hatay

Varikosel; Erkekler testis torbalarındaki damarların genişlemesidir. Testisi çepeçevre saran toplayıcı damarların bazı sebeplerden dolayı genişlemesi ve içerisinde kanı biriktirmesidir. Bu biriken kan testisin normal ısısını artırır ve sperm kalitesini bozar.

%98 sol tarafta olur.%2 ise her iki tarafta görülür.

Önemi kısırlığa sebebiyet vermesinden dolayıdır. Hastaların ağrı olmazsa da testisteki tohum hücrelerini bozacağı için tedavi olmaları gerekmededir.

20-30 yaş grubunda en fazladır. Hiç belirti vermeyen varikoseller de vardır. Bu oran toplumda %16-25 dir.

Solda sık görülmesinin sebepleri şudur.

1. Soldaki toplardamarın boşaldığı yer ana damarla dik açı yapar. Bu nedenle kan tam olarak boşalmaz.
2. Testisin sol toplardamarı daha uzundur.
3. Sağ testis biraz daha aşağıda ve daha sarkıktır.
4. Soldaki toplardamarın içerisinde kanı ileri pompalayacak kapakçıklar daha az ve yetersizdir.
5. Soldaki damardaki basınç daha fazladır. Böylece kanı ileri sevk edemez.
6. Genç bekârlarda psikonörotik bozukluklar diğer bir sebeptir.

Varikosel iki taraflı olduğu zaman karın içerisinde başka bir neden var mı diye araştırmakta fayda vardır.

Varikoselin çeşitleri:

Varikosel doppler ultrason görüntüsüne ve damarların durumuna göre 2 tipe ayrılır. İki çeşit varikosel farkı doppler ultrason sonucu anlaşılır.
İkisi arasındaki fark teknik konudur. Ameliyat kararı verilirken faydası olabilir.

1- Stop tipi varikosel: Valsalva manevrası ile (Yani ıkınma ile) yapılan harekette reflü akımı (Geri akım, kaçak) testis damarı içindeyse ve akım olmuyor, hareketsizse stop tip varikosel diye adlandırılır, Genellikle Grade 1 derecelendirmesine uyar ve klinik varikosel olarak adlandırılır. Ameliyat kararı spermiogram tahliline göre konur. Çok defa acil bir ameliyata gerek kalmaz.

2- Şant tipi varikosel: Testis damarı içindeki venöz kanlanmaya ilaveten testis kasları, damarı ve testisin çevre ven damarlarından pelvik bölgeye devamlı akımı izlenen varikoseller şant tipi varikosellerdir. Klinik olarak Grade 2-3 derecelenmesine uyar. Sperm değerleri çok defa düşüktür. Çok defa ameliyat edilmesi gerekir

Varikoselin klinik olarak çeşitleri de şu şekildedir. (Varikosel derecelendirme)

Varikosel 1. dereceden 4. dereceye kadar derecelendirilmektedir.

1. derecede ıkınmayla damarlar belirginleşir,

2. derecede damarlar orta kalınlıkta,

3. derecede damarlar ileri derecede kalınlaşmış,

4. derecede ise damarlar çok genişlemiş, kıvrımlar çok büyük yumaklar yapmıştır ve bozulmuş dolaşıma bağlı testislerde ufalma görülebilir

Varikoselin Etkisi

1. İnsanda tohum hücrelerinin gelişmesi için en uygun ısı 35 derecedir. Normal vücut ısısı 36-37 derecedir. İşte bu aradaki ısı farkını testis torbası sağlar. Varikosel de ise kanlanma daha çok olduğundan dolayı torba bu özelliğini kaybeder. Dolayısıyla tohum hücrelerinde hem sayı hem de kalite olarak düşme gözükür.
2. Testisin çevresinde kan göllenmesi olduğu için kanın içindeki bazı hormonlar direk olarak testise etki ederek tohum hücrelerini bozar.

Belirtileri:

Vakaların çoğu belirti vermez. Başka bir hastalığa bakılırken tesadüfen gözükür. Belirti veren varikosel de ağrı olabilir.Testiste çekilme hissi vardır.Bilhassa ayakta dururken ve sıcakta damarlar belirginleşir ve el ile bir sicim gibi his edilir.

İlerlemiş vakalarda testisin kıvamı yumuşamıştır ve büyüklüğü biraz azalmıştır. Varikoselin büyüklüğü ve tahribatına göre üç dereceye ayrılır. Bu derecelendirme normal el muayenesi veya ultrasonografi ile yapılır.

Tohum hücrelerinin sayımında varikoselin derecesi hakkında bilgi verir. Böylece ameliyat kararına yardımcı olur. Bu gün artık varikosel teşhisleri ve ameliyat kararları Doppler Ultrasonografi ile konulmaktadır.

Koruyucu tedbirler:

1. Fazla ayakta durmamaya dikkat edilir. Akşam mutlaka uzun oturulup ayakların yükseğe kaldırılması sağlanır.
2. Testis torbasındaki kan drenajını önleyen hareketlerden kaçınılır.

Tedavi:

Hasta evli çocuk sahibi ve bir şikâyeti yoksa koruyucu tedbirler ile hastalık tedavi edilir. Fakat ağrı varsa tohum hücresi tahlilinde (Spermiogram) sayı ve kalite düşükse ameliyat gereklidir. Ameliyat ne kadar erken yapılırsa testis hücreleri o kadar çok kurtarılacağı için iyidir. Çok büyük varislerde torbanın üzerinden damar paketlerinin çıkarılması ile ameliyat yapılır. Basit bir ameliyattır. Bölgesel uyuşturma ile gerçekleştirilir. Narkoz vermek gerekmez. Ameliyattan korkan ve endişeli olan hastalara narkoz verilebilir. Bu kararı narkoz doktoru hastanın durumuna (Kalp, akçiğer)ve tahlillerine göre verir.

Ameliyat:

Ameliyat 2 şekilde yapılır.

1. Klasik: Kasık bölgesinin üzerinden açılır. Testis kordonu bulunur ve atar damarlar korunarak genişlemiş toplardamarlar bağlanır.
2. Mikrocerrahi: Yine kasık kanalından açılır. Bu defa mikroskop altında atar ve toplardamar ayrımı yapılarak damarlar bağlanır.​

Son zamanlarda mikrocerrahi ile ameliyat yapılmasının daha avantajlı olduğu kongrelerde sunulmaktadır. Bu kararı biraz da ameliyat yapacak doktora bırakılması daha iyidir. Sebebi de her varikosel aynı olmamaktadır.

Ameliyat 20 dakika sürer. Mikrocerrahi 40-45 dakika daha uzun sürer.

Ameliyat sonrası tohum hücreleri tahlili 3 ay sonra tekrarlanır ve sonuç değerlendirilir.

Bazen varikosel ameliyat kısırlık yönünden sonuç vermemektedir. Bunun sebebi; Kısırlık sebebinin sadece varikosel olmamasıdır. 

Varikosel hakkında sık sorulan sorular:  

Varikosel nedir? Tedavide ameliyat şart mıdır?

Varikosel aynı bacaklardaki damarların varisleşmesi gibi torba damarlarının genişlemesidir. Sebebi belli olmayıp bir damar bozukluğudur. Önemi, yumurtayı çevreleyen damarların göllenmesi sonucu ısı artışına neden olur ve testisin fonksiyonunu bozarak kısırlığa yol açar. 

Bu damar genişlemesini önleyecek veya tedavi edecek bir ilaç yoktur. varikoselin dereceleri vardır. Bu dereceler Doppler Ultrasonu sonucu belli olur.

• Grade 1: Ameliyat gerekmeyebilir. Spermiogram tahlilindeki sperm değerleri göz önünde bulundurulur.
• Grade 2: Spermiogram bozuksa ve ağrı varsa ameliyat gerekir. 
• Grade3: Ameliyat şarttır.
• Ameliyat 2 şekilde yapılır.

— Normal cerrahi usul.

— Mikroskop altında.

Her iki metodun bir birine üstünlükleri yoktur. Önemli olan genişleme yapmış toplardamarların bağlanmasıdır. Bu sırada atar damar korunmalıdır.
Ameliyat narkoz vererek veya bölgesel uyuşturma (lokal) anestezi ile olur. 15 dakika sürer. Zor bir ameliyat değildir. Sabah ameliyat olan hasta akşamüzeri taburcu olabilir. Ameliyattan 2 saat sonra su ve yiyecek alabilir.

Ameliyat sonrası ağrılar ve şişlik ne kadar devam eder? 

Ameliyat sonrası ameliyata bağlı şişlik veya ağrı çok defa görülür. Ağrının nedeni açıklanamazsa da şişlik damar düzenini bozulmasından dolayısı ile kan akımının zorlaşmasında ileri gelir. Bu şişlik 15 gün veya 1 ay kadar sürebilir. Ağrıda bu süre içerisinde olabilir. 1 aydan fazla devam eden ağrılar ve şişlik için tekrar kontrol etmek gerekir. Su veya kan toplanması, iltihap, cilt altı sıvının artmış olması gibi sebepler araştırılır. Bunun için ultrason çekmek gereklidir.

Hangi tip ameliyat olmalıyım?

Ameliyat 2 şekilde yapılır.

1. Klasik: Kasık bölgesinin üzerinden açılır. Testis kordonu bulunur ve atar damarlar korunarak genişlemiş toplardamarlar bağlanır.

2. Mikro cerrahi: Yine kasık kanalından açılır. Bu defa mikroskop altında atar ve toplardamar ayrımı yapılarak toplardamarlar bağlanır.

Son zamanlarda mikro cerrahi ile ameliyat yapılmasının daha avantajlı olduğu kongrelerde sunulmaktadır. Bu kararı biraz da ameliyat yapacak doktora bırakılması daha iyidir. Sebebi de her varikosel aynı olmamaktadır.

Ameliyat sonrası nelere dikkat etmelidir?

1. Çok ayakta durmamalı, uzun süre oturup kasıkları bükülmüş vaziyetine getirmemeli.
2. Ağır kaldırmamalı. Zorlayıcı hareketler yapılmamalı. Kabızlıktan kaçınılmalı. Bol su ve posalı yiyecek yenmeli. Ikınma, öksürük ve hapşırmadan korunmalı. Bunlardan korunamıyorsanız elinizi yar yerine koyup sonra öksürün. Böylece karın içi basınç yara yerine zarar vermez. 
3. Bisiklete, motosiklete binilmemeli.
4. Bilhassa ayakları ve kalça üşütmemeli.
5. Ağır spor ve futboldan en aşağı 2 ay uzak durmalı. Bundan sonra yinede çok yorulmamaya dikkat edilir. Futbolda testise veya kasığa bir tekme gelme ihtimalini unutmayın. Bu ameliyat yarasına ve testise normal halden daha çok zarar verebilir.
6. Cinsel faaliyetler (Masturbasyon ve cinsel birleşme) en erken 20 gün sonra başlanılmalı. Şayet daha önce olursa yara açılması, iltihap kapma gibi yara yerine zararı olabilir. Spermlere veya testis işlevine zararı olmaz. Gece rüyada boşalma veya kendiliğinden boşalmanız ameliyat veya testisin fonksiyonuna zarar verici bir etkisi yoktur.
7. Banyoyu dikiş alındıktan 1 gün sonra yapılması iyi olur. Şayet çok kirlenildiği düşünülürse yaraya gelmeyecek şekilde lifle ve sabunla vücut silinir.
8. Doktorunuzun verdiği ilaçlar kullanılmalıdır.
9. Sperm tahlili en erken 3 ay sonra yapılmalı. Bunun nedeni testis her 3 ayda bir sperm üretir. 6 aylık tahlilde iyi olur.
10. Testis ve torbanın hareketini önleyen kot gibi dar pantolonun giyilmez. Kot pantolonunu bir diğer negatif etkisi yazları sıcak kışları soğuk tutuğu için testisin ısısını bozar. Ayrıca çok sert kaba ve kalın kumaş olması nedeni ile testisin havalanmasını önler.

Ameliyat sonrası spermde düzelme olur mu? Kısırlık giderilir mi?

Şayet kısırlık varikoselden ileri geliyorsa varikosel ameliyatlarında başarı şansı %80 dir. Ama kısırlığın nedeni başka şeylerse kısırlık kaybolmamaktadır. Fakat çok defa sperm değerleri, hareketlilik ve sayısı artmaktadır. Değerler hakkında kesin bilgi almak için spermiogramı ameliyattan 3 ay sonra yapılması gereklidir. Çünkü testis yeni sperm üretimi ancak bu periyottan sonra tamamlamaktadır.

Ameliyat sonrası damarlar elime geliyor. Neden? 

Varikosel ameliyatında varisleşmiş damarlar çıkarılmayıp sadece bağlanmaktadır. Yani damar aynen yerinde durur ama bağlandığı için kan geri gidemez ve damar içinde kalır. Bu damar el ile his edilir. Bazen ameliyat olmamış gibi bir hisse sebebiyet verir. Bu normal bir durumdur. Bu damar 1.5-2 ay gibi bir zamanda kişinin yapısına göre erir. Körleşir.

Damardaki göllenme testisin dış kısmına direk etki eder hücrelerin hareketliliğini önler.

Bazı evlenmemiş genç bekârlarda soldaki bu şişkinlik psikolojik bozukluk meydana getirir.