AVRUPA’NIN ENERJİ KRİZİ PUTİN’İN ELİNİ GÜÇLENDİRİYOR

Bu yazı bir haber metni değildir. Kıdemli CNN küresel ilişkiler yazarı David A. Andelman tarafından kaleme alınmış bir fikir yazısıdır. Metin detaylı olarak incelenmiş ve değerlerimize ters düşen hiçbir ifadeye rastlanmamıştır. Bu sebeple metin baştan sona eksiksiz haliyle Türkçemize aktarılmıştır. Metnin tercih edilişi tüm dünyada baş gösteren Yeşil Dönüşüm akımına farklı bir perspektiften bakması açısından ayrıca önem arz etmektedir.

Rus lider Vladimir Putin’in Avrupa Birliği’ndeki iş bitirici temsilcisi Vladimir Chizhov yakın zamanda; ‘Eğer Avrupa gelecekteki herhangi bir doğal gaz tedarik sorununu hızlı bir şekilde çözmek istiyorsa, Rusya’ya rakipten ziyade bir ortak olarak yaklaşması faydalarına olacaktır’ dedi.

Bu, Rusya’nın Avrupa’ya hızla yükselen doğalgaz fiyatlarını dayatmaya hazır olduğunun ilk göstergesi değil. Fakat Avrupa’nın son dönemde yaşadığı enerji krizi göz önüne alındığında Atlantik’in her iki tarafı için de bağlam ve zamanlama önem arz ediyor. Şu oldukça açık ki Washington ve Brüksel, Chizhov’un ve özellikle Putin’in aklından neler geçtiğini önemsemek zorunda.

Avrupa için bu kış Rusya’ya yakınlık göstermemenin bedeli, yıpratıcı gaz kesintileri ve gaz fiyatlarındaki fahiş artış olabilir. Doğalgaz Avrupa için birincil ısı kaynağı olduğu için bu durum olası bir varoluşsal tehdit arz ediyor. Ve son zamanlarda fiyatlar, Vladimir Putin’in isteği, teşviki ve ani söylemlerine göre ciddi savrulma eğilimleri gösterdi.

Mesela Financial Times raporuna göre, 6 Ekim’de günün erken saatlerinde fiyatlar aniden yükseldi ve bu yılın başındaki seviyelerinin tam on katına ulaştı. Fakat saatler içinde Putin ‘Pazardaki olası arz artışını enine boyuna düşünelim, tek ihtiyacımız olan bunu dikkatlice yapmak. Gazprom’la konuyu masaya yatıralım ve anlaşalım.’ (Diğer bir deyişle, Tek bir hareketimle ülkelerinizin ve halkınızın ekonomisinin aklını başından alabilirim.) Bu açıklamalardan sonra fiyatlar saatler içinde normale döndü.

Bu tarz ustaca yapılan baskılar Avrupa için en hassas anda geliyor:

Almanya, belirli bir liderin çıkmadığı seçimlerin ardından, hala Angela Merkel’in halefi yeni şansölyesini seçmeye ve bir koalisyon hükümeti kurmaya çalışıyor. Fransa Başkanı Emmanuel Macron kendi seçim kampanyasını başlatmasının eşiğindeyken, kışa girilirken gelen bu yükselen gaz fiyatları başkanın duruşuna zarar verebilir.

Avrupa, iki sebepten dolayı Rusya’ya karşısındaki enerji sebepli zafiyetinde bir kırılma noktasında olabilir.

Rusya’dan Almanya’ya uzanacak olan yeni boru hattı Nord Stream 2 hızla ilerliyor. Bu hat Avrupa’nın gaza erişimini destekleyecek fakat aynı zamanda Rusya’ya bu erişimde daha da fazla kontrol hakkı verecek. Bu ABD’nin projeye karşı çıkarken tespit ettiği noktalardan biriydi.

Aynı zamanda Avrupa fosil yakıtlardan temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarına doğru hızlı bir geçiş yapıyor. Ama bu geçiş henüz tamamlanmadı. Bu yüzden Avrupa yağ ve kömür gibi kirletici kaynaklardansa temiz doğalgazı nispeten daha uygun buluyor.

Ve Avrupa gaz için, başta Rusya olmak üzere tamamen ithalatlara güveniyor.

Mesela Fransa tüm doğal gazını ithalattan sağlıyor. Fransa nükleer teknolojide küresel liderlerden birisi ama Macron daha önce nükleer enerjiye daha az bel bağlayacağını vaat etmişti. Almanya’da nükleer enerjiden uzaklaşıyor ve bu süreci çok daha hızlı işletiyor. Merkel hükümeti, önümüzdeki senenin sonuna dek Almanya’nın tüm nükleer santrallerini kapatacağına yemin etti.

Almanya ve Fransa nükleer enerjiye bağlılıklarını azaltmaya çalıştıkça, en azından daha fazla rüzgar ve güneş enerjisi projesi hayata geçinceye dek, muhtemelen doğalgaza yoğunlaşacaklar.

Tahmin edilebileceği üzere Putin bunu önemli bir ekonomi-politik fırsat olarak görüyor. Nord Stream 2 hala yapım aşamasındayken bile Rusya, ithalatının %41’ini kapsar şekilde halihazırda Avrupa’nın ana gaz tedarikçisi. Avrupa’nın gaza yönelmesi ve Rusya’nın bu talebi karşılaması için oluşturulan yeni boru hattı Putin’in gücüne güç katıyor.

Putin, en önemli enerji ihtiyacını karşılamak için Kremlin’e derinden ve hatta varoluşsal olarak bağlı olan bir kıtanın nasıl bir hayatı olabileceğini usulca kanıtlamakta. Rusya Ukrayna’ya uzanan boru hattından sadece sınırlı miktarda gaz aktarımı yapıyor. Ve devlet şirketi Gazprom, Avrupa’daki depolara ikmal yapmadan önce yurt içindeki depoları dolduruyor.

Enerji fiyatları artıyor ve küresel ekonomi 2020 sonrası yaralarını sarmaya çabalıyorken, yetersiz gaz tedariki Avrupa’nın bazı kısımlarını enerji sebepli ekonomik durgunluk riskine itiyor. Avrupa yenilenebilir enerjiye güvenilebilir ve sürdürülebilir bir geçiş yapmayı başarana kadar, bu baskılar yakın dönemde neler olabileceğini gösterircesine gayet tabii artabilir.

Putin, Avrupa’nın gazdan yenilenebilir enerjiye kesin geçişini kıtadaki etkisine yönelik gerçekleşmesi yakın ve muhakkak bir tehdit olarak görebilir. Bu, Putin’in Avrupa Birliği yeşil dönüşümünü gerçekleştirene dek Nord Stream 2’den mümkün olan tüm ekonomik ve jeopolitik karı sağlamaya çalışmasının diğer bir sebebi.

ABD bu boru hattını istemiyor olabilir ama muhtemelen Washington bu konuda pek bir şey yapamaz. Batı Avrupa’daki birçok gücü, ABD ve NATO’nun Afganistan’dan çekilmesi ve gizlice kurulan ABD-İngiltere-Avustralya ortaklığı gibi birçok konuda kızdıran Biden yönetimi, adımlarını dikkatli atmalı.

ABD’nin Nord Stream 2 hattına karşı çıkmasının jeopolitik olmayan sebepleri olabilir ve ABD tedarik ettiği doğal gazın Avrupa’ya olası bir alternatif sunduğunu düşünebilir. ABD, Avrupa’ya tankerlerle sevk edilen sıvılaştırılmış doğal gazın dünyadaki en büyük tedarikçisi konumunu koruyor.

Ama sıvılaştırılmış gaz daha pahalı, uzun mesafeli tedarike dayanıyor ve ulaştırıldığı yerde sıvıdan gaza dönüştürülmesi gerekiyor. Ve halihazırda, özellikle Çin olmak üzere diğer bölgelerle sıvılaştırılmış gaz konusunda sıkı bir rekabet var. AB üye ülkelerinin gelecek aylarda projeyi kabul etmesi halinde, Nord Stream 2 Avrupa’ya kesintisiz doğal gaz tedarikini garantilemiş olacak. Yani bu Avrupa için etkileyici bir seçenek olarak duruyor.

Rusya açısından Nord Stream 2’nin bir güzel yanı daha var, ABD’nin sıvılaştırılmış gazına daha ucuz bir alternatif oluşturmasının ötesinde, Rusya’nın Ukrayna’dan geçen ve Kiev yönetiminin ulaşım ücreti aldığı boru hattında ciddi azaltmalar yapabilmesini sağlayabilir. Bu Putin’e, Nord Stream 2’ye ‘tehlikeli bir jeopolitik silah’ diyen batı yanlısı Ukrayna başkanı Volodymyr Zelensky’e karşı ciddi güç kazandırabilir.

Rusya’nın Avrupa’ya uyarıları aynı zamanda ABD’nin Nord Stream 2’ye ve Rusya’nın Avrupa’yla daha bağlayıcı ilişkiler kurmadaki geniş çabalarına muhalefetine karşı bir önlem olarak görülebilir. Nord Stream projesine karşı yürütülen ABD düşmanlığı ABD ve Avrupa’nın arasını açabilir. Zamanında Trump yönetimi ve şimdi de Biden yönetimi transatlantik bağlarını inceltmek için yeterince çalıştılar zaten.

Bu bağlamda, ABD geri adım atmalı ve daha fazla şikayet etmeden boru hattının ilerlemesine izin vermeli. Avrupa fosil yakıtlara olan bağlılığını kesene ve tam yeşil dönüşümü sağlayana dek, Putin dizginleri elinde tutmaya devam edecek.

Çeviri: Abdulkadir Bekdemir