Karabağ Savaşı’nın Hava Harekâtının Şok Bilinmeyenleri

Havacılık konusunda bir İngiliz askeri uzmanı olan Douglas Barry, II. Karabağ savaşında geleneksel havacılık “dronelarının” rolünü analiz ediyor, Ermenistan ve Azerbaycan taktiklerinin yeteneklerini karşılaştırıyor. Barry’nin “İkinci Karabağ Savaşında Havaya Karşı Hava” adlı makalesi, Moskova Strateji ve Teknoloji Analizi Merkezi tarafından yayınlanan “Kafkasya’da Fırtına” (Буря на Кавказе) adlı kitabında yayınlandı. Makaleyi virgülüne dokunmadan sizlerle paylaşıyoruz:

Azerbaycan ve Ermenistan arasında Eylül-Kasım 2020’deki hava harekâtı, hâlihazırda, bazen kısmi kanıtlara dayalı geniş kapsamlı iddialar içeren önemli sayıda makale ve açıklama tarafından ele alındı. Bununla birlikte, başarı veya başarısızlık için yalnızca teknolojiden bahsedildiği için bu yük genellikle havacılığa yüklenir. Son Karabağ savaşı durumunda, bu mitoloji, Azerbaycan’da başarılı olan tek mekanizma olarak dronlara odaklanmaktadır. Ancak bu tür iddialar, yalnızca basit bir nedenle, “bu kısa ama kanlı savaşı yanıltarak” yanıltıcıdır.

Genel olarak, dronların, özellikle de saldırı dronlarının önemine ilişkin kamuoyu tartışmasının, genellikle tek başına belirleyici bir rol oynadığı söylenir (uzun süredir devam eden hava gücünün bağımsız bir savaşı kazanma potansiyeline sahip oldukları fikrini yansıtır). Benzer şekilde, Karabağ savaşının insansız hava araçlarının tarihinin sonunu işaret ettiği ve havacılığın tek geleceğinin insansız hava araçları olduğu sonucuna varmak ilkel olur. Bu doğru olsa bile (durumun böyle olmadığına inanmak için iyi bir neden var), altı haftalık küçük bir savaşın çok ötesine geçen bu tür iddialar iyi bir başlık olabilir, ancak mutlaka dengeli bir analiz olmayabilir.

Bu, keşif, grev ve drone kamikazelerinin önemli etkisini ortadan kaldırmaz, ancak kara kuvvetleri rollerini oynadı. Benzer şekilde, Savaş Havacılığı’nın cephaneliğinde pilotların dronlara oranında bir değişiklik var. Dronlar, giderek artan bir şekilde savaş işlevlerini yerine getirecek ve buna genellikle dronların oranında buna karşılık gelen bir azalma eşlik edecek, ancak dronların en azından bu yüzyılın geri kalan on yıllarının çoğunda pilotların tamamen yerini alması pek olası değil.

Ünlü askeri tarihçi Colin Gray 2009’da “Hava Gücünü Anlamak: Yanılgıların Şenlik Ateşi” adlı kitabında şunları söylüyor:

“Yeni dönem elbette insansız hava araçları için elverişli olacak, ancak bu, geçmişin teknolojisinin kaderinin insansız hava araçlarını beklediği veya zaten böyle bir gerçekle karşı karşıya oldukları anlamına gelmiyor. Drone son derece kullanışlıdır, uyarlanabilir ve esnek. Siyasi ve askeri rollerinin bir kısmı giderek ATS’ye ayrılacak olsa da, havacılığın geleceği tamamen kesin.”

Azerbaycan, en az on yıldır çeşitli insansız hava araçlarını keşif ve keşif amaçlı kullanıyor, ancak saldırı uçağı alımı nispeten yakın zamanda gerçekleşti. İsrail uzun süredir keşif ATS (Hava Keşif Uçağı), çeşitli uçaksavar füzeleri, insansız hava araçları kullanıyor, ancak Türkiye’nin tüm uçaksavar füzelerini Azerbaycan’a sağlaması muhtemel. İsrail saldırgan ATS’sinin ihracatına ilişkin mevcut bilgilerin eksikliği, en yakın müttefiki tarafından ABD politikasına getirilen kısıtlamaların derecesi göz önüne alındığında, İsrail’in temkinliliğini yansıtıyor olabilir.

Bu, farklı dron sınıflarının farklı rollerde kullanılmasının dikkate değer olmadığı anlamına gelmez. Aksine, buna ihtiyaç var. Ancak, Azerbaycan’ın çabaladığı başarılı sonuca yol açan sadece ATS değildir. Aksine, Bakü’nün bazı hedeflerine ulaşmasını sağlayan bir kampanyada teknolojinin taktiksel doğru kullanımıydı.

Bu kısa savaş, kara sistemlerinin, özellikle zırhlı dronların nihai üstünlüğünün bir işareti olarak görülmemelidir. Altı Hafta Savaşı, saldırı uçaklarının kara sistemlerini yok etmek için yaygın olarak kullanıldığı ilk devletlerarası çatışmaydı. Savaş sırasında, Azerbaycan dronları Ermeni kara birliklerinden daha iyi performans gösterdi. Ancak, drone kampanyasının sonuçları zırhı gereksiz kılmaz. Aslında, açıkça vurgulanan şey, ek modern kamuflaj ile yeterli hava savunmasına sahip olmayan, okuryazar hava kampanyasına karşı düşmanın kara kuvvetlerinin hava ekipmanının savunmasızlığıydı. Bu, onlar dâhil hiç kimse için bir ön bildirim değildi. Hava kuvvetlerinin kullanımıyla özellikle ilgilenmeyenler, sabit bir kara hedefi, silahtan bağımsız olarak, hassas bir silaha sahip düşmana, potansiyel olarak yıkıcı darbelerini uygulamak için yapılan bir davettir. ATS’nin etkin kullanımı Azerbaycan’ın başarısına olduğu kadar, Ermeni kuvvetlerinin yeterli savunma eksikliği ve direnememesi de katkıda bulunmuştur. Ve Azerbaycan’ın askeri harekâtına önemli katkılarına rağmen, savaş uçakları gibi dronlar bölgeyi koruyamıyor. Drone’lar daha dayanıklı olsalar da, hedef sürdürülebilir bölgesel başarı ise, karadaki varlığın yerini almazlar.

KARŞILAŞTIRMALI AZERBAYCAN VE ERMENİSTAN HAVA KUVVETLERİ

Ne Azerbaycan ne de Ermenistan önemli sayıda savaş uçağına sahip değil; bazı açılardan Bakü’de daha fazla savaş uçağı olduğu kadar kısıtlılar. Ermenistan Hava Kuvvetleri, en önde gelenleri Su-30SM çok maksatlı avcı uçakları ve Su-25 saldırı uçakları yaklaşık 35 uçaklık bir filo ile savaşa girdi. Nispeten yakın zamanda, düşmanlıklar sırasında kullanılmayan sadece dört Su-30SM uçağı teslim edildi. “Su-25” savaşın başında daha fazlaydı,

Azerbaycan Hava Kuvvetleri uçaklarının listesi daha büyüktü. Bu liste yaklaşık 55 adetten oluşuyordu. Azerbaycanlıların “Su-25” saldırı ve “MiG-29” avcı uçaklarından oluşan bir hava filosu vardı.

Ancak Azerbaycan, pilotlarını insansız sistemlerle donatma ve yeteneklerini ortak bir her şey dahil eğitimle entegre etme konusunda çok daha becerikli hale geldi. Ayrıca, Azerbaycan silahlı kuvvetleri sadece ekipman satın almakta değil, aynı zamanda İsrail ve ardından Türkiye gibi ülkelere tedarik etmekte de ihtiyatlıydı. Eğitim ve yönetim yardımını da bunun cabası. Azerbaycan Hava Kuvvetleri’ne ait helikopterlerin pilotları, “TurAZ Kartal” askeri tatbikatları adı altında her yıl Türk birlikleriyle eğitim görüyor. 2020’de Temmuz ayı sonunda başlayan “TurAZ Kartalı” 10 Ağustos’a kadar iki hafta sürdü. Azeri ve Türk Savunma Bakanlıkları, Ortak Pilot Havacılık Eğitim Tatbikatı’nın unsurlarını duyururken, saldırı-keşif dronlarının kullanımı ve bunların daha geniş bir hava harekâtına entegrasyonu gibi diğer olası unsurları ifşa etme olasılıkları daha düşüktü. Azeri askerler de Türkiye’nin düzenlediği “Anadolu Kartali – 2019” çok uluslu askeri tatbikatını takip ediyordu.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının bir sonucu olarak, Azerbaycan Hava Kuvvetleri birçok savaş uçağını devraldı. Başlangıçta filo, MiG-25, MiG-21 savaş uçakları, Su-25 saldırı uçakları ve Su-24 bombardıman uçaklarından oluşuyordu. MiG-21 ve MiG-25, uçağın savaş bölümünden Azerbaycan Hava Kuvvetleri’nin silahlanmasına dâhil edilmeden önce zaten modası geçmiş modellerdi. Ancak Ermenistan ile devam eden ihtilaf dikkate alındığında, bu kabul edilemezdi. “MiG-21” ve “MiG-25”, “MiG-29” ile değiştirildi. Kullanılmış uçakların Ukrayna’dan satın alındığı bildirildi. Çalışan MiG-25’lerin sayısı 2004’ten beri düşüyor gibi görünüyor. En az 16 bu tür uçak hizmet dışı bırakıldığında. Bu tür bir çift uçak en son 2010 yılında hangarda, 27 27 depolama alanında görüldü. Ermenistan ile son askeri operasyonların başlangıcında, en az bir MiG-25 filosu hizmetteydi. “Su-25” saldırı uçaklarının hava taburu son çatışmalarda yer aldı, ayrıca Ermenistan birkaç kez ve bazılarının vurulduğunu teyit etmeden duyurdu. MiG-29 avcı uçakları uçaksavar savaşı için tasarlandı, ancak savaş uçuşlarının sayısı bilinmiyor. Üstelik Ermenistan, bazılarının vurulduğunu teyit etmeden defalarca ifade etti.

Kısıtlama unsuru, en azından hava savunması, muhtemelen Azerbaycan’ın yakın bir müttefiki olan ve aynı zamanda Azerbaycan için artan bir askeri teçhizat ve eğitim kaynağı olan Türkiye tarafından sağlandı. Küçük bir Türk F-16 birliği, Temmuz 2020’de ortak bir askeri tatbikat için Gence havaalanına konuşlandırıldı; bu uçakların en azından bir kısmının orada kaldığına dair iddialar var. 3 Ekim 2020 tarihli uydu görüntüleri, Gence Havalimanı’nda iki F-16 gösteriyor. Ermenistan, Su-25’teki hasarı, “Azerbaycan” ve “Türkiye” tarafından reddedilen Türk “F-16″sına bağladı.

İki ülkenin cephaneliğindeki en güçlü savaş uçağı Ermenistan’ın Su-30SM’sidir. Aralık 2019’dan bu yana, Ermeni Hava Kuvvetleri bu tür sadece dört uçak aldı. Küçük savaş uçağı filosundaki ana tip, “Su-25” saldırganı olmaya devam ediyor. Rus Hava Kuvvetleri, Hava Üssü olarak yeniden adlandırılan 426. Havacılık Grubunun kurulduğu 1995 yılından beri Ermenistan’da bulunuyor. 1998’den beri 18 Rus MiG-29 savaş uçağı Erebuni’de konuşlandırıldı. 2019’da Rus kaynakları, MiG-29’un yerini Su-30SM’nin alacağını söyledi.

Ermenistan’ın Su-30SM’ye olan ilgisi, söylentilere göre Erivan’ın Moskova ile 12 uçak satın almak için müzakerelere başladığı 2012 yılına kadar uzanıyor. Anlaşmanın Ermenistan’ın iflası nedeniyle başarısız olduğu bildirildi. “Su-30SM” e olan ilgi 2018’den daha erken değil, o yılın sonunda sözleşme imzalandı. O dönemde Savunma Bakanı Davit Tonoyan, amaçlarının uçakları bir an önce elde etmek olduğunu açıklamıştı. Ağustos 2020’nin ortalarında, en az dört Su-30SM’nin daha fazla siparişinin tartışıldığını duyurdu. Ancak Kasım 2020’de Ermenistan’ın yenilmesinden sonra Tonoyan görevden alındı.

İlk dört Su-30SM’nin Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki düşmanlıkların patlak verdiği sırada faaliyette olup olmadığı, hava kuvvetlerinin uçuş ekibinin yeterince eğitimli olup olmadığı hala bir soru işaretidir. Su-25’lerin bazı pilotları tamamen farklı bir savaş uçağı sınıfı uçurmak için eğitilmiş olsalar da, diğerleri bu silah sistemlerinin operatörleri olarak eğitilmiş olsalar bile, uçuş saatleri ve deneyim eksikliği hissedilirdi. Görünüşe göre “Su-30SM”, savaş sırasında uçurulmadı. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ülke parlamentosunda bu uçağın mühimmatının zamanında takılmadığını duyurdu. Ancak Gümrü Havalimanı’nın Ekim 2020’deki uydu görüntüleri, Su-30SM’nin park halinde ve silahlı olduğunu gösteriyor.

HAVADA SAVAŞ

Geleneksel pilot havacılığı muhtemelen savaş sırasında nispeten az kullanılıyor. Bu, kısmen, her iki taraf da sınırlı kaynaklardan tam olarak yararlanmaya istekli olmadığında, düşman hava kuvvetlerinin küçük boyutundan kaynaklanıyor olabilir. Ermeni Su-30SM’ler söz konusu olduğunda, sınırlayıcı faktör muhtemelen hizmete yeni girmiş olmaları nedeniyle savaşa hazırlık seviyesiydi. Yanı sıra bir veya daha fazla uçağın olası kaybının propaganda önemi. Ermenistan’da, sponsor olunan ülkelerin uçaklarının Azerbaycan’da bulunması kısıtlayıcı bir faktör olabilir. Erebuni Havalimanı’ndaki Rus varlığı, ortak askeri tatbikatlara katılmak üzere Temmuz 2020’de Azerbaycan’a gelen Türk F-16 savaş uçaklarının konuşlandırılmasına yansıdı. Başlangıçta, bu uçaklar Gence’deydi ve daha sonra muhtemelen Gabala’ya taşındılar. 22 Ekim’de Ermeni tarafı iki adet “R-17” füzesi ile vurmaya çalıştıktan sonra Kebele’den Lenkeran hava üssüne nakledildi.

Bununla birlikte, Azeri askeri kampanyası, hava kuvvetlerinin sürekli kontrolü ilkesine odaklandı. Hava muharebelerinde test edilmemek, Azerbaycan hava kuvvetlerine daha fazla hareket özgürlüğü vermek için Ermeni kara hava savunma sistemlerini yok etmek veya azaltmak anlamına geliyordu.

Her iki ülke de, geleneksel medya ve sosyal ağlar üzerindeki daha geniş bir propaganda kampanyasının parçası olarak, genellikle güvenilir gerçekler olmaksızın, uçak kazaları iddialarını yalanladı. Ancak Azerbaycan, bazen “anlatı için savaş” olarak adlandırılan şeyde daha becerikli idi.

29 Eylül’de Ermenistan Su-25’i kaybetti. Savunma Bakanlığı, bir Türk “F-16” tarafından vurulduğunu açıkladı. Azerbaycan ve Türkiye bu bilgiyi hemen yalanladılar ve bazıları savaşta Türk Hava Kuvvetlerine ait bir uçağın değil, bir Azerbaycan MiG-29’unun kullanıldığını belirttiler. Türk askeri uçaklarının savaşa doğrudan katılımı, Rusya’yı Ermenistan’ı desteklemek için çatışmaya dâhil edebilecek şekilde ağırlaşmaya yol açabilirdi. Hava çatışmaları daha önce Ankara ile Moskova arasındaki gerilimi tırmandırmıştı. Kasım 2015’te bir Türk F-16 savaş uçağı Türkiye-Suriye sınırında bir Rus Su-24’ü düşürdü ve Su-24’ün Türk hava sahasında göründüğü iddiaları vardı. Ermenistan ve Azerbaycan, 2020 savaşında en az bir Su-25 kaybetti.

Taraflar, Su-25’lerin kullanımı için farklı taktikler benimsemişti. Mevcut bilgilere göre, Azerbaycan Hava Kuvvetleri Su-25’i orta ila yüksek irtifalarda kullanırken, Ermeni Su-25’lerin en azından bir kısmı bu uçağın orijinal olarak tasarlandığı çok düşük irtifalarda uçtu. Bunun nedeni, kısmen, her iki tarafta Su-25 “havadan karaya” silahların bulunması ve ayrıca rakip güçlerden gelen hava savunma tehditleri olabilir. Azeriler “güdümsüz” ve “güdümlü” bombaları kullanabilirler ve görünüşe göre kontrolsüz “BETAB-500” ve onun kontrollü versiyonu “OFAB-250″yi kullandılar. Her ikisi de Rus mühimmatı, ancak ikincisi Türkiye tarafından geliştirilen yarı aktif bir lazer güdüm sistemi, kuyruk paneli ile donatılmıştır. Doğruluğu önemli ölçüde artıran, Su-25’in orta irtifalarda uçmasına izin verir. Bayraktar TB2 insansız hava araçlarının da lazer hedefleme için kullanıldığı bildirildi. Savaş sırasında sırasında Azerbaycan Hava Kuvvetleri’nin 600 Su-25 uçuşu gerçekleştirdiği tahmin ediliyor.

Ermeni Hava Kuvvetleri’nin Su-25’leri, yalnızca güdümsüz bombalara ve güdümsüz füzelere sahip olan güdümlü mühimmat eksikliği nedeniyle kısıtlandı. Çatışmalar sırasında Azerbaycan Hava Kuvvetleri 600 Su-25 uçuşu gerçekleştirdi. Ermeni Hava Kuvvetleri’nin Su-25’leri, yalnızca güdümsüz bombalara ve güdümsüz füzelere sahip olan güdümlü mühimmat eksikliği nedeniyle kısıtlandı

Muhtemelen, Ermeni tarafının hava operasyonları, daha güçlü Azerbaycan kısa ve orta menzilli hava savunma sistemlerinden etkilenmiştir. İsrail, kısa menzilli balistik füzelere ek olarak, Azerbaycan’a kısa menzilli ABISR (Barak) uçaksavar füze sistemleri tedarik etti. Bakü ayrıca, şu anda Ermenistan’ın cephaneliğinde bulunan S-300 ailesinden daha gelişmiş Rus yapımı S-300PM / S-300PMU-2 uzun menzilli uçaksavar füze sistemlerini de piyasaya sürdü. Azerbaycan tarafının “Su-25” kullanma taktikleri, her iki taraftaki mevcudiyetlerinden ve “Su-25″lerin kendi birliklerine ateş açma riskinden etkilenmiş olabilir. Lazer güdümlü mühimmat ile noktadan noktaya bombardıman yeteneği, alçak irtifa operasyonlarına olan ihtiyacı ortadan kaldırdı. Ermenilerin böyle imkânları yoktu, bu da Ermeni Su-25’lerinin alçak irtifalarda uçma ihtimalini artırdı. Böylece, savaş alanında çok düşük bir irtifada faaliyet gösteren herhangi bir Su-25, Azerbaycan kara hava savunması tarafından tamamen Ermeni olarak kabul edilebilir. Aynı silahları birkaç aktör tarafından kullanmanın riskleri, 9 Kasım’da Azerbaycan hava savunma biriminin Rus “Mi-24” e saldırmasıyla ortaya çıktı. Azerbaycan Rus helikopterini Ermeni helikopteriyle karıştırdı. “Mi-24’ler” Rusya, Ermenistan ve Azerbaycan’ın silahları arasında yer alıyor. Azerbaycan kara hava savunması tarafından tamamen Ermeni olarak kabul edilebilir.

Düşmanın hava savunmasını bastırma ve yok etme görevi, yeni bir rolde de olsa büyük An-2’lerin katılımını içeriyordu. Ağustos 2020 itibariyle, Yevlah Havalimanı’ndaki uydu görüntüleri, Devlet Sınır Muhafız Teşkilatı tarafından kullanılan yaklaşık 60 An-2 vidalı çift kanatlı uçağı gösterdi. 11 Ekim 2020 itibariyle, yarısından azı orada kaldı.

Tesadüfen ya da değil, Azerbaycan görünüşe göre bazı An-2’lerini Ermeni kara hava savunması için yem olarak insansız hava araçlarıyla yeniden donattı. Bu taktiğin Ermeni hava savunma sistemlerini tespit etmede ne kadar başarılı olduğu belli değil, ancak An-2’ler keşif veya saldırı insansız hava araçlarıyla birlikte kullanılabilirdi. İlk durumda, uçaksavar füze üsleri onları vurmak için yerleştirildi, ikinci durumda, ATS grevi, füzenin “An-2” yönünde herhangi bir fırlatılmasından hemen sonra istasyonları tespit etmek ve vurmak için kullanılabilir.

Her iki taraftaki az sayıda savaş uçağı olmasına rağmen, kaybedilen uçak sayısı kampanyanın bir parçasıydı. Ermenistan ve Azerbaycan, sırasıyla 29 Eylül ve 4 Ekim’de Su-25’in kaybını doğruladı. 17 Ekim’de, Ermeni “Su-25” uçağının hava savunma birimleri tarafından hasar gördüğü iddiasının Ermenistan Savunma Bakanlığı tarafından reddedildiği bildirildi.

İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ KULLANIMI

Azerbaycan’ın savaşta insansız hava araçlarını kullanması, bariz sebeplerle büyük ilgi gördü. Bunun kısmen Bakü’nün savaş hakkındaki görüşlerini yaymak için sosyal medyayı kullanmasının ve sıklıkla popüler yorumcular aracılığıyla ATS’nin teknolojisini öne çıkarmasının bir sonucu olduğu, ancak elbette, onların bunu yapmalarına izin veren taktik, yöntem ve prosedürlerin değil, daha geniş bir kampanyada kullanılabilir.

İHA’ların hem keşif hem de saldırı amaçlı olarak yoğun bir şekilde Azerbaycan kara kuvvetlerine destek amacıyla kullanıldığı ve Ermeni tarafına büyük kayıplar verdiği aşikardır. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Ali, son savaşta dronların, özellikle Türk sistemlerinin tanıtımına özel olarak vurgu yaptı.

ATS’yi ellerinde bulunduran Ermenistan ve Azerbaycan onları savaş sırasında kullandı, ikincisi çok daha başarılı oldu. Azerbaycan cephaneliği, tümü Ermenistan’a karşı savaşta gösterilenlerden daha büyük yeteneklere sahip olan daha geniş bir insansız hava aracı yelpazesini içeriyordu. Orta ağırlıkta Aerostar ATS’yi satın alan Bakü, 2008-2009’da cephaneliğine keşif uçağı eklemeye başladı. Sonraki on yılda, orta menzilli Hermes 450 uçağı, Hermes 900 ve Heron ağır uçağı bu rol için satın alındı. Bu cihazlar Azerbaycan Hava Kuvvetleri Sınır Muhafız Teşkilatı tarafından kullanılıyor ve ilkleri ayrıca Harop ve Sky Striker dronları ile silahlandırılıyor. Ermeni kuvvetleri, keşif için X-55 hafif ATS’nin yanı sıra Rus yapımı Orlan-10 insansız hava araçlarını kullandı. Ermenistan, savaş alanına saldırı uçağı konuşlandırmadı; insansız hava araçlarını keşif amacıyla kullanması, Azerbaycan birliklerininkinden çok daha az etkili oldu.

Son on yılda, Libya, Suriye veya Ukrayna’da olsun, topçu ve füze topçularını veya insansız hava araçlarını desteklemek için kullanılan kara keşif dronlarının oluşturduğu tehdit belirgin hale geldi. Bu etkinliğin genellikle pasif-aktif karşı önlemlerin eksikliğinden kaynaklandığına dikkat edilmelidir. Çatışan taraflardan bazılarından (en azından saldıran taraftan) öğrenilen dersler, görünüşe göre Azerbaycan silahlı kuvvetleri tarafından grev-keşif ATS kullanımını etkilemiştir. Ancak, Bakü’nün ATS kamikaze cephaneliğini genişletmesine rağmen, Ermeni ordusu görünüşe göre buna fazla dikkat etmedi. Küçük ve ultra küçük ATS’yi tespit etmek giderek zorlaşıyor. Onlara karşı etkili mesafelerde aktif karşı önlemler zor ama imkânsız olmayan bir görev haline gelir, pasif araçlara kolayca erişilebilir.

KAMUFLAJ SORUNU

Kamuflaj, kara kuvvetlerini tespit etmeyi zorlaştırmaya yönelik uzun süredir devam eden bir yaklaşımdır ve ekipmanı dağıtmak ve yanlış bilgi, kayıpları azaltmanın yollarıdır. Radyo frekansı elektromanyetik radyasyon izleme, konum tespiti riskini azaltmak için pasif karşı önlem aralığına yapılan sonraki eklemelerden biridir. Azerbaycan tarafından serbest bırakılan hasarlı Ermeni kara sistemlerinin çoğunun kamuflajsız açık alanlarda, sığ siperlerde veya alçak tümseklerin yakınında bulunması dikkat çekicidir. Pasif araçlara kolayca erişilebilir.

Azerbaycan, İsrail’den keşif AIC füzeleri satın almış olsun ya da olmasın, Türk Baykar şirketi tarafından üretilen ve iyi karşılanan Bayraktar TB2 ATS, savaşın başlamasından kısa bir süre önce Bakü tarafından alındı. Haziran 2020’de “Bayraktar TB2” alımının henüz sadece görüşme aşamasında olduğu bildirildi. Görünüşe göre bu uçaksavar füzesi savaşın en başından beri kullanılıyordu ve bu da Azerilerin onu kullanırken ne tür bir destek aldığı sorusunu gündeme getiriyor. Türkiye’nin savaş arifesinde Azerbaycan’ı kısaca desteklediği gerçeği tartışılmıyor. Bu yardımın sadece miktarı belli değil. Türkiye’nin Libya ve Suriye’de “Bayraktar TB2” kullanma deneyimi ve kara ateşini koordine etme yöntemleri, bu sistemin Azerbaycanlılar tarafından kullanımını neredeyse kesin olarak etkilemiştir.

“Bayraktar TB2” orta ağırlıkta bir ATS, uçan bir cihaz olarak hiç dikkat çekici değil ․ Bu sınıftaki birçok ATS gibi nispeten mütevazı özelliklere sahiptir. Gelişimi 2007 yılında başlamış, 2014 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin silahlanmasına geçmiştir. Sensör kulesi, bir elektro-optik “lazer yönlendirme” kızılötesi hedefleme sistemi ile donatılmıştır. Cihazın süspansiyonu ayağın dört sert noktasıdır. 10 Aralık 2020’de Bakü’deki Zafer Geçit Töreninde “Bayraktar TB2”, “Roketsan” firması tarafından üretilen “MAM-L” ile gösterildi. Çok yüksek bir yerden fırlatıldığında maksimum 8 km menzile sahip 22 kg’lık kendinden tahrikli lazer yarı aktif bir bombadır. Hem sabit hem de hareketli hedeflere karşı kullanılabilir. Çatışmalar sırasında kullanılan “Bayraktar TB2″ ve”MAM-L” mühimmatının sayısı bilinmiyor. Azerbaycan Savunma Bakanlığı’nın videolarının yaygın olarak kullanıldığını, yani önemli miktarda mühimmatın tüketildiğini kanıtlıyor. İsrail’in Azerbaycan’a uçaksavar füzeleri sağladığına dair bir kanıt olmamasına rağmen, Harop, Sky Striker ve Orbiter 1K dâhil olmak üzere çeşitli tiplerde insansız hava araçları sağladı. Savaş sırasında çeşitli hedeflere karşı etkin bir şekilde kullanıldılar.

DRONLARIN ROLÜ YADSINAMAZ

Kuşkusuz, uçaksavar kamikaze insansız hava araçları, Azerbaycan silahlı kuvvetleri için değerlerini fazlasıyla kanıtladı. Ancak bu gerçeği kabul etmek, saldırı ATS’yi böyle bir sonucun tek yazarı olarak övmekle aynı şey değildir. Tüm savaşların kendi koşulları vardır ve bu bir istisna değildir. Son on yılda Azerbaycan, Ermenistan’dan çok daha fazla ve daha mantıklı harcama yaptı. En yakın askeri müttefiki Türkiye’den de Ermenistan’ın tekrarlayamayacağı kadar değerli bir destek aldı.

Keşif ve saldırı füzeleri yayılmaya devam ediyor (ki bu kesindir), bu da onlara karşı aktif karşı önlemler geliştirme çabalarını daha da güçlendirecektir. Bayraktar TB2 gibi sistemler, rakiplerinin olmadığı ve gerektiği gibi savunulmadığı hava sahasında iyi performans gösterse de, bu sınıf İHA’lar, düşmanın kara konuşlu hava savunması için giderek daha fazla potansiyel hedef haline gelecektir. Saldırıların hedefleri aynı zamanda ATS’nin yardımcı altyapısı, yer istasyonları – fiziksel, elektromanyetik veya aynı anda her ikisi olacaktır. Aynı şey kamikazeler için de geçerli. Tam yüklü bir Harop insansız hava aracı (İHA), insansız hava araçları fırlatılmadan önce tespit edilip vurulabilirse özellikle çekici bir hedef olacaktır.

DOUGLAS BARRIE KİMDİR?

Douglas Barrie, Londra’daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nde (IISS) Kıdemli Araştırmacıdır. IISS’tan önce, on yıl boyunca Aviation Week & Space Technology’nin Londra baskısının başkanlığını yaptı. Daha önce savunma ve havacılık endüstrisi alanında uzmanlaşmış bir gazeteci olarak çalıştı. Janes Defense Weekly, Flight International ve Defense News gibi yayın kuruluşlarında çalıştı.