KAÇ İĞNE BİR ÇUVALDIZ EDER?

Eleştiri, modern insanın kendisi hariç herkes ve her şey için başvurduğu bir kendini ispatlama ve gösterme şekli olmuş. Toplumda bir yere sahip olduğunu ifade etmenin eleştiri yapmakla mümkün olduğu kanısı bireylere yerleşmiştir sanki. Eleştiri bir kişi, eser ya da konuyu doğru ve yanlışlarını, olumlu ve olumsuz yanlarını göstererek anlatma şeklinde tanımlanmasına rağmen genelde olumsuzlukları ortaya dökme şeklinde anlaşılmakta ve yapılmaktadır.

Olumsuz durumlardan başkalarını sorumlu tutma; olumlu, pozitif meselelerde ise kendinden pay çıkarma onlara ortak olma düşüncesi yaygın bir şekilde varlığını göstermektedir. Bu, toplumsal bir bilinçaltı durumu olarak da önümüzde durmaktadır. Bu durum, daha okul çağında dahi ‘yüksek notu öğrenci alır, düşük notları ise öğretmen verir’ anlayışında kendini göstermektedir. Bu konuda gerek ebeveynler gerekse öğretmenler olarak gerekli ve sağlıklı eğitimleri ver(e)mediğimizden ve maalesef bu tutum biraz da prim yaptığından bir alışkanlık ve davranış biçimi olarak bireylerde kalıcı olarak devam etmektedir. Bununla ilgili çok sayıda örneği sıralamak mümkün: Hastaneye gideriz, doktorlara yapmaları gerekenleri biz söyleriz. Maç izlerken nerdeyse günün yirmi dört saatini oyuncularla geçiren teknik direktöre akıl ve taktik vermeye kalkarız. Okula gider, öğretmene dersi nasıl işlemesi gerektiğini anlatmaya çalışırız. Ekonomi ile ilgili bir bilgiye sahip olmadığımız halde memleketin ekonomisini uçuracak ‘Zihni Sinir’ projeleri üretiriz. Ömründe ilmi ya da dini konuda herhangi bir kitap okumayan; usul üzerine hiçbir bilgisi olmayanların ortalıkta ahkâm kesmeye, fetva vermeye devam ettiklerini hayretler içinde izleriz de onlara söz söyleyenimiz olmaz. Çünkü aynı herzeleri zaman zaman bizler de yeriz. Yapmadığımız şeyleri söyler, söylemediklerimizi yaparız. Yanlışlarla alakalı olarak iğneyi kendimize batırmak yerine elimizde muazzam bir çuvaldızla her türlü olay, kişi ve duruma müdahil oluruz.

Bütün bu yapılanlar uzlaşı içinde bir toplum yerine birbirine tahammülü ve saygısı olmayan bireylerin oluşturduğu, gergin, stresli, kavgaya ve çatışmaya teşne kişilerin ortalıkta cirit attığı bir toplumun oluşmasına neden olur. Herkesin her şeyi bildiği ama kimsenin kendini ve haddini bilmediği ortamlar, karmaşa ve kargaşanın tavan yapmasına sebebiyet verir ki o zaman sağlıklı, huzurlu, mutlu bir toplum rüyalarımıza dahi yabancı olur. Çözüm olarak bize empati yapmayı önerenler, bunun bir türlü oluşamadığına da şahitlik ederler sanırım. Kendinden başkasını düşünmemek tutum ve davranışı, bu durumun başlıca sebebidir.

Ne yapmalıyız o halde? Eleştiriyi kendimizden başlatmalıyız. Soruların ve sorunların muhatabı olarak kendimizi görmeliyiz. Başta kendimize sonra herkese şunu sormak isteriz: Kaç iğne bir çuvaldız eder? Bir çuvaldızın verdiği acıyı hissetmek için kaç iğneyi batırmalıyız kendimize? Başkalarını suçlamaktan vazgeçip kendimizle ne zaman yüzleşeceğiz? Bize ‘’Sen ne istersen yerine getiririz ama komşuna da iki katını vereceğiz.’’ diyen birine ‘’Benim bir gözümü çıkar.’’ diyecek kadar nasıl bencilleşiriz? Komşusu açken tok yatan bizden değildir, şiarından varlık bana, yokluksa diğerlerine anlayışı ne ara yerleşti zihinlerimize ve davranışlarımıza?

Her şeyden anladığını düşünen, her konuda fikri olup başkalarını beğenmeyen, fildişi kulesinden ahkâm kesip eleştiri oklarını kontrolsüz bir şekilde her yere fırlatanlar için tam yerine denk deldiğini düşünerek doksanlı yıllarda Mazhar, Fuat, Özkan (MFÖ) grubunun seslendirdiği ‘Peki Peki Anladık’  isimli şarkının sözlerinin bir kısmını hatırlatalım:

Peki peki anladık!                                                                                                

Her şeyden sen anlarsın.                                                                                   

Her şeyi sen bilirsin.                                                                                        

İlk önce sen başlattın.                                                                                        

Sen neymişsin be abi!                                                                             

Bu yazı da nefsimize bir çuvaldız miktarı iğneye denk bir değerlendirme olsun ki haddimizi aşmayalım. Yeri zamanı geldiğinde eleştirelim ama eleştirilerimizde ölçülü olalım. Son söz: Kim ki nefsini/kendini bilir (tanır);  Rabbini bilir (tanır). O’nu bilen de zaten haddini aşmaktan utanır.                                                                                                                             

EYYUP YÜKSEL