ÇOCUKLARA ÖLÜMÜ NASIL ANLATALIM

-Anne her şeyi Allah mı yaratıyor.

-Evet oğlum var olan her şeyi Allah yarattı.

-İnşaat arabalarını inşaatları da mı Allah yarattı yani? (oğlum bu sorusu ile benden duyacağı evet cevabına hazırdı ve( ama bak insanlar yapıyor işte )diyecekti)

-İnşaat arabalarını ve inşaatları insanlar yapıyor ama insanlara bunu düşünebilecek aklı ve bunları yapabilecek gücü Allah veriyor.

-Biz yoktuk Allah bizi yarattı yaşayacağız yaşayacağız sonra Allahın yanına geri mi döneceğiz?

Ben hem ilahiyat hem de çocuk gelişimi mezunu  bir insan olmama rağmen ne diyeceğimi bir anda bilemeyerek durakladım, sonra sohbeti çokta uzatmamaya ve yönünü değiştirmeye özen göstererek devam ettim.

-Evet oğlum.

-Hayır anne ben gitmeyeceğim, sende gitme…

-Merak etme şimdi dönmeyeceğiz. Daha bir sürü iyilikler ve güzel işler yapacağız. Allah insanları iyilik yapsınlar ve dünyaya faydalı iler yapsınlar diye yarattı.

-Kötü davranırsak Allah bizi sevmez mi?

-Allah tüm yarattıklarını sever. Ama iyi işler yapanları daha çok sever daha da çok yardım eder.

Bu kısa sohbet henüz 4 yaşında ki oğlumla aramda geçti. Bu yaşlardaki çocukların Allahın varlığını ve ölümü sorgulamaya başlamaları normal. Hele de benim gibi sık sık Allahın varlığından bahseden ebeveynlerin çocukları için bu soruların sıklığı daha da fazla olabilir.  İşte önemli olan Allah ve ölüm gibi soyut kavramlı konularda çocuklara yaşlarına uygun nasıl cevaplar verebileceğimizi bilmekte. Çünkü bizler bu tür soruları geçiştirir cevap vermesek çocuk kafasında kurduğu bir şeye inanabilecek ve bu da sıkıntılı bazı durumların ortaya çıkabilmesine neden olabilecektir.

Ebeveyn ya da öğretmen olarak ölümle ilgili sorulara nasıl hazırlık yapalım

Çocuklar okul öncesi dönemde (3-6) soyut kelimeleri, durumları bizler gibi anlamlandıramazlar. Misal bu dönemdeki bir çocuğa kağıt ama tek parça on liranın bozuk birkaç madeni paradan daha fazla olduğunu anlatmak imkansızdır. Bu yüzden Allahın varlığını da somut örneklerle açıklamak yarattıkları üzerinden örneklemek anlamalarını sağlamak için doğrudur. (bkz Çocuğuma Allah’ı Anlatıyorum 1,2,3)

Ölüm konusu ise bu dönem için sohbete uygun bir konu değildir aslında. Çocuklar ısrarla sormadıkça farkındalık yaratmaya gerek yoktur. Çünkü ölüm algılarını aşacak ve üzerlerinde korku yaratacak bir konudur. Ancak sorgulamaya başladıklarında kaçınmamız gereken ya da üzerinde durmamız gerekenler nelerdir biraz bahsetmek istiyorum.

Üzerinde durmamız gerekenler

• Çocuklara 2 yaşından itibaren Allahın varlığından, merhametinden, yaratıcılığından, sonsuzluğundan bahsetmek Allah inancı ve sevgisi oluşturabilmek(bkz Çocuğuma Allah’ı Anlatıyorum 1,2,3) ileride karşılaşacakları birçok soru ve sıkıntıları için açıklama yapmanızı kolaylaştıracak bir durumdur.
• 7 yaşından sonra çocuklar artık soyut kavramları anlamlandırabilirler. Sordukları takdirde onlarla ölüm üzerine kısa sohbetler edebiliriz. Peygamberimiz bir hadiste “her doğan İslam fıtratı üzerine doğar” buyuruyor. Yani çocuklar islamı anlamaya içselleştirmeye meyillidirler. Onlara Allahın canlıları yarattığını hepsine dünyada kalmaları için bir süre verdiğini bu süre dolduğunda ise ölecekleri anlatılabilir. Ölümün bir son olmadığı ahiret hayatıyla devam edilecek güzellikler olduğundan mutlaka bahsedilmelidir.

Kaçınmamız gerekenler

• Çocuklarla ölüm üzerine sohbetler 7 yaşına kadar kısa cevaplar şeklinde olmalıdır. 10 yaşına kadar bu sohbetlerde cehennemden bahsedilmemeli ölüm bir uykuya benzetilmemelidir. Çünkü bu benzetme çocuklarda gece korkularına, uyumayı istememeye sebep olabilecektir.
• Çocukları ölümden korkutmama adına uzun uzun cennet tasvirleri yapılmamalıdır. Çünkü çocukların beyni biz yetişkinlerden çok daha farklı çalışır. Bu güzel söylemler onları ölüme özendirebilir.
• Allah sevdiği için onu cennetine aldı, gibi bir açıklama doğru değildir. Bu açıklama çocuktaki Allah sevgisini sarsabilir. Dini konulara ve bilgilere gizli bir öfke geliştirmesine sebep olabilir.

Bir küçük örnek Elif

Elif okulumuzun çok sevimli öğrencilerinden biriydi. Öğretmeni Elif’in son günlerde midesinin bulandığı gerekçesiyle hiçbir şey yemediğini fark etti. Durumu aileye açtığımızda ailede son zamanlardaki bu iştahsızlığı fark ettiklerini hatta doktora gittiklerini ancak Elif’in bir sağlık problemi olmadığını söylediler.

Bunun üzerine Elif ile bireysel sohbetlere ve ilgiye ağırlık verdik. Bir oyun zamanında Elif’in Legolardan mezarlar yaptığını gördüm. Özellikle 5-6 yaş çocuklarının ölüm konusunu merak ettiklerini bildiğim için kafasında bir şeyler kurduğunu anladım. Elif’in oyununa dahil olarak onunla sohbet etmeye başladım. Elif mezarda büyük birinin olduğunu söyledi. Sonrada “büyükler ölüyor” dedi. Ailesiyle görüştüğümde yakın zamanlarda yaşlı bir yakınlarını kaybettiklerini söylediler.

Elif ile ilerleyen günlerdeki çalışmalarımızda bana ”ben hiç büyümeyeceğim öğretmenim ” dedi. “o nasıl olacak Elifciğim ” dediğimde ise “yemek yemeyenler büyüyemez, ben yemek yemiyorum” cevabını verdi.

O zaman Elif’in, yakınlarının ölümünden etkilendiğini, ölen kişinin yaşlı biri (Elif’in tabiriyle büyük biri)olduğunu, Elif’in kendini ölümden korumak için büyümek istemediğini ve büyümemek içinde yemek yemediğini anladım.

          Şeyma Demircan Namazcı