ABD ile 60 Yıl Önce – 60 Yıl Sonra

1977 sonu ve 1978 yılı başlarında haftalık Yeniden Milli Mücadeledergisinde “Türk-Amerikan İlişkileri Tarihi”üzerine aylar süren hacimli bir araştırmam yayımlanmıştı. Bugünlerde o incelemeyi tekrar gözden geçiriyorum… Bir de ne göreyim!?… Buyurun, şu belgeleri birlikte okuyalım:

‘Yıl 1958. İktidarda Menderesvar. Ekonomik bunalım had safhada. Türkiye borçlarını ödeyemez duruma gelmiş ve «Moratorium» ilânı (vadesi gelmiş borçların ertelenmesi) düşünülüyor. ABD, Batılı ülkeler ve onların baskı aracı olan IMF, Menderes iktidarını, kabulü müm­kün olmayan ekonomik tedbirler almaya zorluyor. Menderes baskılar karşısında direniyor, fakat «İstikrar tedbirleri» adı verilen bu “dikte”lerden bazılarını kabul etmek zorunda kalıyor. Mesela, devalüas­yona gidiliyor (TL’nin diğer paralara göre değeri düşürülüyor) ve doların değeri 2.8liradan 9liraya çıkıyor.

‘İşin garibi’ diyor Attila İlhan, ‘Menderes Maliyesi bir türlü yanaşmak istemiyordu bu tedbirle­re, istemiyordu ama çeşitli baskılar so­nucu boyun eğdi. Paris’te alacaklılarımız -başta Amerika- toplandılar. Türkiye’ye hangi ekonomik politikayı izleyeceğini dikte ettiler. Buna karşılık bir miktar hibe ile biraz da kredi açtılar… Ame­rika, tutumundan hoşlanmadığı Menderes iktidarını kıskıvrak bağlamıştı…’ (Attila İlhan, “Acıklı Bir Yerli Film”, Dünya Gazetesi, 15.5.1977.)

Amerika için Adnan Menderes Hükümeti «uysallığını» yitirmişti… O halde iyice zor durumda bırakılmalı ve ustaca bir operasyonla düşürülmeli idi. Nitekim öyle de olacaktı… Kredi muslukları kısılırken, 4 Ağustos 1958’de Paris’te alınan kararların gereği olarak verilmesi gereken yardımların da çok cüz’î bir bölümü verilmişti. Menderes sonrasındaki 27 Mayıs İh­tilâl hükümetinin Maliye Bakanı Ekrem Alican10 Temmuz 1960 tarihli gazetele­re verdiği demeçte şunları söyleyecekti:

“4 Ağustos tarihli stabilizasyon programının tatbiki kararlarını müteakip, İh­racat ve İthalat Bankasıve Kalkınma İkraz Fonugibi Amerikan resmi finans­man müesseselerinin memleketimize vermeyi kabul ettikleri ve iki yıla yakın za­mandan beri ancak 900 bin dolarlık kısmı intaç edilebilen 500 milyon dolarlık kre­diyi kullanmak niyetindeyiz.”(Süleyman Genç, “CIA MİT Kontr-Gerilla / Bıçağın Sırtındaki Türkiye”, Vatan Gazetesi, 28.11.1977.)

Menderes İktidarı bir «ekonomik am­bargo» ile karşı karşıyaydı ve son darbe za­manı gelmişti…

8 Mayıs 1960 tarihli New-York Times‘te çıkan bir yorumda şöyle deniliyordu:

«…Menderes, politikasını değiştir­mediği takdirde, olayların nasıl gelişece­ği bilinmez…»

Bu bir «alarm»dı. ABD ve CIA kolları sıvamıştı ve artık Menderes’in ‘günleri sayılı’idi.

‘CIA, ihtilâlden aylarca evvel Washington’a göndermeye başladığı rapor­larda hükümet darbesinin kaçınılmaz ol­duğunubelirtmişti. Raporlardan biri şöy­le son buluyordu: «Menderes’in günleri sayılıdır.» CIA, …ihtilâlin hazırlandığını yakinen biliyordu. İhtilâl hazırlayanların çevreleri ile temas temin etmeye muvaffak olan CIA mensupları durumu günü gününe Washington’a bildiriyorlardı.’ (“27 Mayıs İhtilâlinde Amerikan Gizli Teşkilâtı ClA’nın Parmağı”, Yön Der­gisi, 2.1.1963.)

Sonunda, 27 Mayıs darbesi ile Menderes iktidarı alaşağı edilecekti. ABD Mende­res’in işlediği ‘suçları’ (!) affetmemişti. Onun ABD’ye boyun eğmeyen şahsiyetli çıkışları, idam sehpasındason bulmuştu. Amerikan iş çevrelerince, Menderes’in ABD’yi kızdıran davranışlarının: ‘…döviz rezervlerinin sıfıra indiği bir dönemde, dış borçları için ilân etmeyi düşündüğü moratoriumile Sovyetlerle kurmayı düşündüğü eko­nomik bağların geliştirilmesi ve de Tem­muz ayı içinde bu ilişkiyi perçinle­mek için Moskova’ya yapacağı gezi ol­duğu bilinmekte’idi (Attila İlhan, a.g.y., Dünya Gazetesi, 15.5.1977).

Şu belge de, ABD’nin AdnanMenderesHükümetiile Darbe Hükümetikarşısındaki tavır farkı­nı açıkça ortaya koyuyor; bir gazete haberi bu (Cumhuriyet Gazetesi, 5.8.1960):

«…Amerika 1 Milyar Lira Yardım Yapıyor… Hükümetimiz tarafından bu mevzuda yapılan müracaat şimdiye kadar görülmemiş derecede kısa bir zamanda, 24 saat içinde Amerikan hükümetince cevaplandırıldı… Dün Ankara’da mevzu ile ilgili bir anlaşma imzalandı. Bu davra­nış, Amerika’nın Milli İnkılap Hareketi­mize karşı beslediği sempatinin bir nişanesişeklinde vasıflandırılmaktadır.»

ABD’nin bugün Türkiye’ye bakışında 60 yıl öncesinden hiçbir fark yok ama Türkiye eski Türkiyedeğil: Menderes’in idamı üzerine ‘bir cam bile kırılmamıştı’; 15 Temmuz 2016’dan beri ise, cesur Başkan’ın çağrısıyla sokağa dökülüp tanklara-toplara-mermilere göğüs geren korkusuz bir Millet var.

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi