Azerbaycan’da 2021 Diplomatik Girişimler ve Karabağ’ın İmarıyla geçti

Azerbaycan, 2021’i Karabağ zaferinin diplomasi masasında da sürdürülmesi ve işgalden kurtarılan bölgelerin imar çalışmalarıyla geçirdi.

2020’de tarihi zafer elde eden, 44 günde Ermenistan’ı mağlup ederek yaklaşık 30 yıl işgal altında bulunan topraklarını kurtaran Azerbaycan, 2021’e zaferin gurur ve coşkusuyla girdi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, savaş döneminde yürüttüğü başarılı politikayı 2021’de de sürdürdü ve 10 Kasım 2020’de Ermenistan ve Rusya ile imzalanan üçlü bildirinin tam olarak uygulanması için girişimlerini devam ettirdi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 11 Ocak 2021’de Moskova’da bir araya geldi ve üç lider, Karabağ’da Ermenistan’ın işgali döneminde kapanan ekonomi ve ulaşım bağlantılarını canlandıracak ortak bildiriye imza attı.

Bu bildiriyle her üç devletin başbakan yardımcılarından oluşan ortak çalışma grubu kuruldu. Yıl içinde birçok kez toplantı gerçekleştiren çalışma grubu, Zengezur koridoru diye isimlendirilen, Ermenistan üzerinden ulaşım yoluyla Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne giden hattı, aynı zamanda Ermenistan’ın da Azerbaycan topraklarından Rusya ve İran’a demir yolu üzerinden erişimini konuştu.

Ermenistan Başbakanı Paşinyan, ulaşım hatlarıyla ilgili bildiriye imza atmasına rağmen yıl içerisinde iç kamuoyuna yönelik yaptığı açıklamalarda Azerbaycan’a kendi topraklarından yol vermeyecekleri yönünde açıklamalarda bulundu.

Azerbaycan, ulaşım bağlantıları hususundaki diplomatik baskısını sürdürdü ve 26 Kasım’da yeniden bir araya gelen Putin, Aliyev ve Paşinyan, sınır hatlarının belirlenmesi için mekanizmaların kurulması ve hem demir yolları hem de kara yolu bağlantıları için geçerli olacak şekilde ulaşım koridorlarının önündeki engelleri kaldırma yönünde anlaştı.

Aliyev ve Paşinyan, yıl içerisinde 3. kez bir araya geldi. Bu kez ara bulucu Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel, mekan da Brüksel oldu. Görüşmede taraflar, demir yolu hatlarının restorasyonu konusunda anlaşma sağladıklarını teyit etti.

Türk-Rus Ortak Gözlem Merkezi açıldı

10 Kasım 2020’de imzalanan üçlü bildiri gereği, Karabağ’da ateşkesin gözlemlenmesi amacıyla Türk ve Rus askerlerinin birlikte görev yapacağı bir merkezin kurulması öngörülüyordu.

İşgalden kurtarılan Ağdam kentinin Merzili köyü yakınlarında kurulan Türk-Rus Ortak Gözlem Merkezi, 30 Ocak 2021’de faaliyete geçti.

Karabağ’ın imarı başlatıldı

Azerbaycan, 2021’de işgalden kurtarılan topraklarda modern şehircilik ilkelerinin temel alındığı kapsamlı imar çalışmaları başlattı.

İşgal döneminde 30 yıl boyunca Ermenilerce tahrip edilen ve atıl bırakılan, bir yıl önce de şiddetli çatışmaların yaşandığı bölge, artık “akıllı şehir” ve “akıllı köy” konseptli yerleşim birimlerinin, havalimanlarının ve yolların inşa edildiği, tarım alanlarının ekilmeye başlandığı bir bölge haline geldi.

Bölgede hayata geçirilen ilk büyük proje Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021’de Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından atılan havalimanı en yüksek uluslararası standartlara uygun olarak 8 ayda inşa edildi. “Karabağ’ın dünyaya açılan kapısı” olarak nitelendirilen havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılımıyla 26 Ekim’de yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı’na inen ilk devlet başkanı oldu.

Azerbaycan ordusunun Şuşa’yı kurtarmak için dağlık ve ormanlık alanlardan takip ettiği güzergahta inşa edilen ve “Zafer yolu” diye isimlendirilen 101,5 kilometrelik kara yolu tamamlandı ve faaliyete geçti.

İşgalden kurtarılan bölgelerin tamamına yakın kısmına elektrik hattı döşendi, şehirlere trafo merkezleri yapıldı, bölgenin büyük kısmına internet ulaştırıldı.

Türkiye ile ilişkiler müttefiklik düzeyine çıkarıldı

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler, 2021’de daha da geliştirilerek bir üst düzeye çıkartıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Haziran’da Karabağ’ın sembol şehri Şuşa’yı ziyaret ederek burada İlham Aliyev’le bir araya geldi. Erdoğan ve Aliyev, iki ülkenin ilişkilerinin müttefiklik düzeyine çıkartıldığı “Şuşa Beyannamesine” imza attı.

Yıl içerisinde, yıllardır konuşulan Türkiye ile Azerbaycan arasında kimlik kartlarıyla seyahat konusu da gerçeğe dönüştü. İki ülke vatandaşları yeni tip çipli kimlik kartlarını kullanarak diğer ülkeye 90 gün kalış süreli vizesiz turistik seyahat gerçekleştirebilecekleri uygulama 1 Nisan 2021’de yürürlüğe girdi.

İran’la yaşanan kriz çözüldü

İran plakalı araçların Karabağ’da Ermeni nüfusunun yaşadığı ve geçici olarak Rus unsurlarının kontrolünde olan bölgelere yasa dışı seyahat etmesi, Azerbaycan ile İran arasında gerginliğe neden oldu.

Azerbaycan bu konudaki tepkisini 11 Ağustos’ta İran’a verdiği nota ile belirtse de İran tırlarının Karabağ’a geçişi sürdü.

Azerbaycan sınır muhafızları ve gümrükçüler, Ermenistan ile İran’ın bağlantısı sağlayan Gorus-Gafan yolunun Azerbaycan sınırlarından geçen kısımlarında kontrol noktaları kurdu. Buradan geçen İran tırlarından gümrük vergisi talep edildi.

İran’da ise İsrail’in İran’ı gözetlemek için Azerbaycan’a istihbarat ajanları ve askeri personel gönderdiğini iddia edildi ve sınırda tatbikat başlatıldı.

Azerbaycanlı makamların girişimleri sonucu, İran, şoför ve vatandaşlarına Azerbaycan yasaları ile toprak bütünlüğüne saygı göstermeleri ve Karabağ’a girmemeleri çağrısında bulundu. Bu çağrı etkili oldu. İran plakalı araçlarla Karabağ’a taşımacılık durduruldu.

İki ülke arasındaki gerginlik de Azerbaycan’ın diplomatik çabaları sonucu sona erdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Türkmenistan’da düzenlenen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) 15. Zirvesi’nde bir araya gelerek sorunları yüz yüze konuştu.

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Azerbaycan ile gerginliği geride bıraktıklarını açıkladı.