Binlerce Endonezyalı Evini Taşımak Zorunda: Çin Fabrika İçin Anlaştı

Rempang Adası sakinlerinin, genişleyen bir ekonomik bölgeye yer açmak için 28 Eylül’e kadar köylerini terk etmeleri gerekiyor.

Endonezya’nın Rempang adasından yaklaşık 7 bin 500 kişinin, Çin’e ait dev bir cam fabrikasının gösterişli bir parçası olarak genişleyen bir Eco City’ye yer açmak için 28 Eylül’e kadar evlerini terk etmeleri gerekiyor.

Endonezya Yatırım Bakanı Bahlil Lahadalia, projenin 2080 yılına kadar yaklaşık 35 bin kişiye istihdam oluşturacağını ve 26,6 milyar dolar yatırım getireceğini söyledi ancak yerel halk bu projeye şüpheyle yaklaşıyor.

Gelişmenin onları geleneksel balıkçı topluluklarından uzakta yeni evlere taşıyarak yaşam tarzlarını tehdit ettiğini söylüyorlar.

Son haftalarda, projeye karşı çıkan adalılar yerel polisle çatışırken, Rempang ve Batam da dahil olmak üzere komşu adalarda gerginlikler alevlendi.

Proje Nedir?

Cam fabrikası, Batam Endonezya Serbest Bölge Otoritesi (BP Batam), yerel Endonezya şirketi PT Makmur Elok Graha (MEG) ve dünyanın en büyük cam ve güneş panelleri üreticisi olan Çin’in Xinyi Glass firmasının ortak projesi olan Rempang Eko-Şehri olarak bilinen şeyin bir parçası olacak.

Xinyi Glass fabrika için 11,6 milyar dolar güvence bedeli ödedi.

Tesis tamamlandığında dünyada kendi türündeki ikinci büyük tesisi olacak.

Daha geniş Eco-City projesi yaklaşık 17 bin hektarlık (42 bin dönüm) araziyi kapsayacak ve Rempang Adası’ndaki sanayi, hizmet ve turizm alanlarını geliştirmesi bekleniyor.

Xinyi Glass Projeye Nasıl Dahil Oldu?

Bu yılın temmuz ayında, daha çok Jokowi olarak bilinen Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo, Başkan Xi Jinping ile görüşmek ve sağlık, eğitim, dil ve yatırım girişimleri de dahil olmak üzere iki ülke arasındaki bir dizi stratejik ortaklık fırsatını görüşmek üzere Çin’e gitti.

İki günlük gezinin bir parçası olarak Jokowi, iki önemli projeyi daha tartıştı: Endonezya’nın yeni başkenti Doğu Kalimantan’a yatırım ve Rempang Adası’nın geliştirilmesi.

Çin’deki Endonezya Ticaret Odası ile Chengdu’daki Shangri-La Oteli’nde 27 Temmuz’da yapılan toplantıda Jokowi, Endonezya hükümetinin yeni başkentte Çin yatırımı için yaklaşık 34 bin hektar (84 bin dönüm) arazi hazırladığını söyledi.

Ertesi gün, Jokowi’nin de aralarında bulunduğu bir heyet, Rempang’da cam ve güneş paneli sektörünün gelişimini kapsayan çeşitli iş birliği belgelerinin imzalanmasına tanık oldu.

Başkana bakanlar ile Endonezya’nın Çin büyükelçisi Djauhari Oratmangun’un eşlik ettiği toplantıya Endonezya’ya yabancı yatırım konusunda sıkı bir çizgi izleyen Savunma Bakanı Prabowo Subianto katılmadı.

Batam, Singapur’un güneyinde feribotla bir saatten az bir mesafededir. Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) bu ayın başlarında ilk ortak askeri tatbikatları burada gerçekleşti.

Endonezya Neden Çin’den Yatırım Almak İstiyor?

Endonezya ile Çin arasındaki ticaretin değeri 2022’de 133 milyar doların üzerindeydi ve bu da ülkeyi Singapur, Japonya ve ABD’nin önünde Endonezya’nın en büyük ticaret ortağı haline getirdi.

Takımadalar, Xi’nin on yıl önce başlattığı küresel bir altyapı geliştirme planı olan Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yürütülen düzinelerce altyapı projesine ev sahipliği yapıyor. Endonezya cumhurbaşkanı ayrıca Endonezya’nın kişi başına düşen gayri safi yurt içi hasılasını (GSYİH) 2045 yılına kadar 25 bin dolara çıkarmak amacıyla ülke çapında bir dizi başka iddialı kalkınma projesi ve hedefi de hayata geçirdi.

Bu nedenle Xinyi Glass ile yapılan anlaşma gözlemciler için şaşırtıcı değil.

Japonya’nın Kyoto kentindeki Ritsumeikan Üniversitesi’nden kıdemli araştırma görevlisi Trissia Wijaya, Al Jazeera’ya şöyle konuştu: “Çin’de yatırımı güvence altına almak daha kolay ve daha verimli çünkü devlete ait Çin işletmeleri Endonezya’ya sermaye vermeye cesaret ediyor.”

“Çin’deki oyuncular, borç/özsermaye oranını olabildiğince yükseğe çıkaracak kadar cesur olan Çin devletine ait şirketlerdir. Bu arada, Japonya ve Tayvan’ın özel şirketlerinin tümü verimliliğe önem vermektedir. ABD şirketlerinin çalışma biçimleri daha jeo-stratejiktir ve bu da Jokowi’nin ‘işleri halletme’ konusundaki pragmatik yaklaşımına uymaz.”

Wijaya, Endonezya’nın Rempang gibi bir projeye karşı çıkması için “hiçbir neden” görmediğini söyledi.

Xinyi Glass Anlaşması Her Şeyi Nasıl Değiştirdi?

Batam’daki yerel yetkililer Al Jazeera’ya, Rempang’a yönelik orijinal planın, hükümetin şu anda üzerinde çalıştığı yeni cam fabrikası ve Eco-City’den çok farklı olduğunu söyledi.

2004 yılında Batam’ın Bölgesel Halk Yasama Konseyi’nin başkanı olan Taba İskander, Al Jazeera’ya o dönemde bölgesel hükümetin Rempang Adası’nın bir parçası olarak 5 bin hektardan (12 bin 300 dönüm) fazla olmayacak şekilde PT MEG ile ortaklaşa turizm endüstrisine odaklanacak bir proje için Mutabakat Zaptı imzaladığını söyledi.

“PT MEG’e Rempang bölgesini hazırlaması için beş yıl süre ve adada geçici bir yer verildi. Ancak 2022 yılı itibarıyla PT MEG’in bölgede herhangi bir faaliyeti ve geliştirmesi olmadı.” dedi.

Al Jazeera’nin gördüğü 2004 anlaşmasına göre, “Rempang’ın eski köyleri ve kültürel mirası, korunacak ve muhafaza edilecek”.

Rempang’daki yeni proje ile bu taahhüdün terk edildiğini söyleyen İskender, son önerilerin başlangıçta öngörülenden “çok farklı” olduğunu söyledi.

“Mevcut proje, eski köyleri ve Malay topluluğunu Rempang Adası’nda yeni bir yere taşımak istiyor.” dedi.

Neden Rempang Adası?

Rempang Adası stratejik açıdan önemli bir konuma sahiptir.

Hem komşu Malezya’ya hem de Singapur’a yakındır ve birkaç küçük yerel adayla çevrilidir.

Endonezya Çevre Forumu’nun Riau başkanı Boy Sembiring, bölgenin muhtemelen tam da bu nedenlerden dolayı seçildiğini söyledi.

“Rempang, cam ve güneş panelleri yapımı için hammadde olan silis kumu ve kuvars kumu içeren küçük adalar ve denizle çevrilidir.” dedi.

Bunun çevreye büyük bir maliyeti olacağını da sözlerine ekledi.

Singapur’a kum ihracatı yapılan Karimun da dahil olmak üzere Riau Adaları Eyaleti’nin diğer bölgeleri halihazırda ciddi bir bozulma yaşadı.

Sembiring, “Cam fabrikasının varlığı sadece Rempang’ı değil, çevresindeki küçük adaları da tehdit ediyor. Bu şirketin özellikle aktif olması durumunda, komşu adalarda yerel balıkçıların balıkçılık alanlarını ve bu küçük adaların güvenliğini tehdit eden birçok maden sahasının geliştirilmesinin muhtemel olduğunu tahmin ediyoruz.” dedi.

Yerel Halk Nasıl Hissediyor?

Birçoğu nesillerdir Rempang’da yaşayan sakinlere daha ayın başında 28 Eylül’e kadar evlerini terk etmeleri gerektiği söylendi.

Birçoğu Al Jazeera’ya ayrılmak istemediklerini söyledi.

Bazıları projeye karşı kitlesel protestolara katılarak polisin göz yaşartıcı gazına ve tazyikli sularına göğüs gerdi.

Hükümet, onlara Batam’da 500 metrekarelik arsa alanına sahip 7 bin 800 dolar değerinde yeni evler sağlayacağını söyledi.

Ancak binaların inşaatı devam ettiği için ailelerin öncelikle geçici konaklama yerlerine taşınması gerekecek (kiraları devlet tarafından ödenecek).

Rempang Adası’ndaki yerel bir okulda atıştırmalık satıcısı olan Nur, 50 yıldır orada yaşıyor ve yeniden yerleştirme planlarından korktuğunu söyledi.

Başkanın müdahale etmesini istiyor. Jokowi, 2019 yılında ikinci dönem görevi için kampanya yürütürken, Rempang sakinlerinin resmi arazi mülkiyeti sertifikalarını güvence altına alma sözünü vermişti.

Nur, “Jokowi’ye ‘Lütfen efendim, topraklarımızı koruyun.’ derdim. Burası sizin eviniz olsaydı nasıl hissederdiniz? Buraya fabrika kurmanıza gerek yok, lütfen çocuklarımızı düşünün.” dedi.

“Biz taşınmak istemiyoruz.”

Çeviren: Zehra Kaya

Kaynak: https://www.aljazeera.com/news/2023/9/27/how-a-china-deal-put-the-homes-of-thousands-of-indonesians-at-risk