Bir de Psikoloğuma Sorayım: Çocuğum Köpek Fobisinden Nasıl Kurtulabilir?

Psikolog: Merhaba. Sizlere hangi konuda nasıl yardımcı olabilirim?

Anne: Ben asıl konuma geçmeden ve sorumu dile getirmeden önce biraz da emin olmak için, sizden fobiler hakkında bilgi istiyorum.

Psikolog: Anladım. Fobi, haddizatında tehlikesi veya zararı olmayan bir şey veya herhangi bir durumdan ötürü gösterilen aşırı korkudur, genel anlamda korkunun bir patolojik şeklidir. Nevroz hastalıklarından bir tanesidir. Kişinin, gayri ihtiyarî veya irade zafiyetinin bir neticesi olarak, izahı bazen mümkün olmayan sebeplerden dolayı bazı şeylere, durumlara veya varlıklara karşı duyduğu mantık dışı şiddetli korku veya ısrarlı bir saplantıdır. Fobilerin bazıları, insan nefesini daraltır, kalp atışlarının düzenini bozabilir, kişiyi terletebilir veya titretebilir.

Anne: Demek fobi, bir hastalık. Peki, fobinin değişik türleri var mıdır?

Psikolog: Evet. Tıp kitaplarında, değişik kültürlere ve toplumlara ait 700 civarında fobiden bahsedilmektedir. Çok bilinen fobilerden mesela bir tanesi hastalık fobisidir. Bu fobide kişi, hastalanmak ya da kanser gibi belirli bir hastalığa tutulma düşüncesi karşısında aşırı bir korku atmosferine girer. Bazı insanlar, acrofobia dediğimiz yükseklik fobisine sahiptir. Bazıları ise claustrofobia yani kapalı ve dar yer fobisine sahiptir. Yetişkinlerde agorafobia yani alan, park, sokak gibi açık yerlerden duyulan ürkeklik hastalığı çok yaygındır. Çocuklarda ise bazen hayvan fobisi görülmektedir. Örneğin örümcek korkusu (araknefobia), yılan fobisi (ofidiofobia), fare fobisi (musofobia) sık sık görülmektedir. Erken yaştaki çocukların gerçek dışı birçok fobileri olabilir. Yabancılardan, fırtınalardan, hayaletlerden korkabilirler.

Anne: Şimdi artık ben size asıl sorunumu dile getireyim. Benim çocuğum köpeklerden aşırı bir şekilde korkuyor. Uzaktan bile bir köpek görse hemen çılgınca ağlayarak, bana sarılma ihtiyacı duyuyor. Bu korkunun, fobi olduğunu söyleyebilir miyiz?

Psikolog: Şimdi şöyle. Bu korkular, belli bir süreden beri devam ediyor ve çocuğunuz bundan dolayı artan oranda ıstırap çekiyorsa bu durumda tedavi edilmesi gereken bir fobiden veya daha da belirginleşmesi halinde korku bozukluğundan bahsedebiliriz.

Anne: Korku bozukluğu mu dediniz? Bu nasıl bir şeydir? Bazı örnekler verebilir misiniz?

Psikolog: Mesela bazı çocuklar, en çok sevdikleri insanlardan ayrılabilecekleri ihtimaline karşı yıllarca belirli bir derecede korkar, çoğu zaman bu kişi, annedir. Bu ayrılma fobisine yakalanan çocuklar, annelerinden ayrı kalmamak için, kreşe veya ana okula gitmek ve evde yalnız kalmak istemez. Sizin çocuğunuz ise büyük bir ihtimalle geçmişte köpek ile ilgili korkulu bir olay yaşamış olmalıdır. Onun için hemen size sığınma ihtiyacı duymaktadır. Bu hususta çocuğunuz sizinle duygularını veya korkularını hiç paylaştı mı?

Anne: Evet. ‘Neden korkuyorsun, ne oldu?’ diye sorduğumda kendisinin bir gün parkta oynarken, bir hadise ile karşılaşmış olduğunu söyledi. Anlattığına göre pitbull cinsi bir köpeğin herhalde sorumsuz bir sahibinin elinde etrafa tehlike saçmış. Köpek, yakaladığı bir kediyi ulu orta parçalamış. Bu vahşeti gören çocuğum, bundan beri aşırı şekilde başta köpekler olmak üzere kurtlardan ve yırtıcı hayvanlardan korkuyor. Bu durumda ne yapabiliriz?

Psikolog: İlk başta siz çocuğunuza sabır ve anlayış göstermeniz gerekir. Çocuğunuz kendisini korunduğunu hissetmelidir ta ki korkularından bütünüyle emin olasıya kadar. Ama bu süreci etkin bir şekilde yürütmek bazen kolay olmayabilir. Çocuklar, böyle bir durumda bazen başka korkular da üretebilir, bunların etkisi altında kalabilir ve bunları bir türlü zihinlerinden atamaz. Yani çocuklar, zaman içinde aniden başka durum veya şeylere yönelik bize anlamsız veya zararsız gibi gelen yeni korkular ortaya çıkartabilir. Böyle bir durumda çocuğunuzu, yaramazlık yapsa dahî lütfen korktuğu şeylerle tehdit etmeyiniz. ‘Odanı toplamazsan seni köpeklerin olduğu yere gönderirim’ gibi asla bir yaklaşım göstermeyiniz. Onun korkularını ciddiye almamanız veya korktuğu şeylerle alay etmeniz, çocuğunuzun psikolojisini daha da bozar. Diğer yandan korktuğu köpeklerden onu sürekli olarak uzak tutmak da uzun vadede korku bozukluğunu daha artırabilir. Köpeklere karşı korkusunu yenebilmesi için, onunla konuşunuz, çareler arayınız ve onu cesaretlendirerek destek veriniz. Mesela ilk etapta uzaktan birlikte sevimli bir köpeği seyrediniz ve çocuğunuz bunu yaptığı için, onu övünüz. Korkuyu oluşturan ortamlardan kaçmayınız. Çocuğunuzun kendi gücüne güvenmesini sağlayanız. Köpek korkusunun aslında tedbir açısından da önemli olduğu, bizi değişik tehlikelere karşı koruduğu, bununla birlikte korkuya sahip olanlar ancak cesur olabileceği yönünde ikna edici telkinlerde bulunmalısınız. Böylece korkuya olumlu bir bakış açısı kazandırmış olursunuz. Umulur ki çocuğunuzun yaşadığı bu korkunç hadise, bu telkinlerden sonra tam tersine onun gelişimine katkı sağlar. Çünkü gelişim sürecinde ortaya çıkan bu gibi fobiler, böylece giderilebilir basit ve geçici korkulara dönüşür ve zamanla kaybolur.

Anne: Bu köpek fobisinin daha ileri boyuta gitmesi mümkün mü? Yani hangi aşamadan sonra kronik bir rahatsızlık olduğu anlaşılır?

Psikolog: Belirli bir fobinin korku düzeyinin de ötesinde günlük hayatın önemli bir kısmını etkilemesi halinde durumun ciddî olduğunu söyleyebiliriz. Mesela diğer normal çocukların yaptığını yapamaz hâle geldiğinde veya hiçbir surette dışarıya çıkmak istemediğinde fobinin çocuğunuzun sağlıklı gelişimini engellediğini açıkça ifade edebiliriz. Çocuklar, sorun teşkil eden korkutucu konulardan kaçmak suretiyle korkularını kontrol altında tutabileceklerini düşünür ama genelde tam tersi olur. Yüzleşmediği sorun daha da derinleşir ve korkular pekiştirilir. Her köpeğin mutlak anlamda çocukları veya hayvanları parçaladığı inancı, ilerleyen günlerde daha kuvvetli bir şekilde hâkim olmaya başlarsa durumun ciddî bir fobiye yani korku bozukluğuna dönüştüğünü söyleyebiliriz. Korku bozukluğu da ciddî bir psikolojik rahatsızlıktır. Böyle bir durumda çocuklar, korkularını derinleştirecekleri veya genişletecekleri için, genelde kaygılı ve gergin olur ve baş veya mide ağrılarından şikâyet etmeye başlar. İşte bu hâller söz konusu olduğunda sizin de dâhil olacağınız bir ortamda çocuğunuza yönelik psikiyatrik müdahale genelde gerekli olmaktadır. Psikiyatristler, böyle durumlarda aileleriyle birlikte çocuklara mesela bilişsel davranış terapi yöntemleri uygulayabilir.

Anne: Bilişsel davranış terapi yöntemleri mi dediniz? Bu terapi nasıl uygulanır?

Psikolog: Bu terapide çocuğun nelerden korktuğu tespit edilir. Bir listede bunlar, korku derecesine göre hiyerarşik bir şekilde 1 ile 10 arasında sıralanır. En çok korkulan şeye 10 puan verilir. Çocuklarda en az korku puanı olan konu ile başlanır ve bilişsel yüzleşme, düşünce, kıyaslama ve ikna yaklaşımlarıyla çocukların yanlış veya sapkın inançlarından kurtulmalarına profesyonelce yardımcı olunur. Bu yöntem, çocuklarda başarı ile uygulanmaktadır.

Anne: İnşallah o duruma düşmeden önce ben çocuğumun köpek fobisinden kurtulması için, tavsiye ettiklerinizi etkin bir şekilde uygularım. Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ederim. Allahaısmarladık.

Psikolog: Allah, yardımcınız olsun. Güle güle.

Prof. Dr. Ali SEYYAR