BÖBREK HASTALIKLARI

1. BÖBREĞİN İLTİHAPLARI:

Böbreğin adi mikropları ya tüm böbreği kapsar veya yerel olarak kalır. Daha ciddi vakalarda böbrek çevresine de yayılabilir.
Mikroplar Böbreğe Üç Yolla Gelebilir:

• Kan Yolu: Çok defa bir boğaz iltihabında veya vücutta herhangi bir odakta kan yolu ile böbreğe gelen mikroplar böbrek iltihabına neden olur.
• İdrar Yolu: İdrarda iltihap varsa, idrar yollarına takılan sonda vs. gibi nedenlerle buradaki mikroplar böbreğe ulaşır.2 ​
• Böbrek: İdrar borusu ve mesane çevresindeki mikroplar direk yol ile böbreğe gelir.3

Böbrek İltihapları Oluşuma Göre İkiye Ayrılır. 

1. Acil Böbrek İltihapları
2. Müzmin Böbrek İltihapları

2.1. Acil Böbrek İltihapları: Bir veya iki böbrekte olur. Genellikle iki taraflıdır. Böbrek cerahat ile doludur.

Belirtileri: 

• Sık ve Ağrılı İdrar,
• Üşüme ile ateş yükselmesi,
• Yanlarda ağrı,
• İdrarda mikrop ve akyuvar hücrelerinin görülmesi

Tetkikler: 1-İdrar ve kan muayeneleri yapılır.  2-Röntgen filmi ile taş olup olmadığına bakılır

Tedavi: 1-Yatak İstirahatı 2-Sıvı alımının artırılması. 3-İdrar Kültürü yapılarak mikrobun cinsi tespit edilir ve gerekli ilaçlar verilir. 4-Tedavi tam yapılmazsa hastalık müzminleşir. 

2.2. Müzmin Böbrek İltihapları: Böbreğin uzun süren iltihaplarıdır. Böbrek harabiyeti , böbrek yetmezliği ve üreme sonuçu ölüme sebebiyet verdiğinden önemlidir. 

Belirtiler:

• Bazen belirti vermez yıllarca sürer.
• Tansiyon yüksek olabilir.
• İdrarda iltihap hücreleri bulunabilir.
• Hastalar Zayıftır, Kilo almaz çabuk yorulur. Kansızlık vardır.
• Üre yüksek olur.

Tedavi: Hastalığın tedavisi güçtür ve zaman alır, bu durum hastalığın seyrine ve devam süresine, böbreği bozma derecesine bağlıdır. Buna rağmen hastaların %10’u tedaviye cevap verir. Hastalık yavaş ve ilerleyicidir.

Tetkikler: Böbrek Filmleri, kan idrar tahlilleri yapılır. Ultrason ve tomografi tetkikleri yapılabilir.

2. BÖBREK KİSTLERİ:

Böbrek kistleri iki şekilde olur:

1. Tek Kist
2. Çoklu Kist

3.1. Tek Kistler : Bir böbrekte ince idrarlı kese şeklinde ve içerisi sıvı dolu büyük kistlerdir. Çok defa böbreğin alt veya üst ucunda olur. Doğuştan olabildiği gibi sonradanda oluşabilir. Böbreğin süzücü kanallarının tıkanması ile oluşur. 

Belirtileri : Çok defa belirti vermez. Taş vs. ameliyatlarında tesadüfen bulunur. Çok büyürse karın içine yapacağı baskı ile karın ağrıları yapar. 

Teşhis : Böbrek kistlerine en iyi teşhisi ultrason ile konur. Düz böbrek filimin de fazla bir şey görülmez ilaçlı yağlı böbrek filimi nispeten bilgi verir 

Tedavi : Çok büyük kistlerde, şikayetler fazla ise ve karın içi organlarına baskı yapıyor böbrekte harabiyet meydana getiriyorsa ameliyatla çıkarılmalıdır. On zamanlardaki teknolojik gelişmeye bağlı olarak iğne ile de kist sıvısı boşaltılmaktadır. Fakat bu ikinci metot ile kistin tekrar etme ihtimali çok fazladır. Ameliyat ile kistin civarı çıkarılırsa tekrar etmez.

3.2. Çoklu Böbrek Kistleri: 3 özelliği vardır. 

• Doğuştan meydana gelir
• İki taraflıdır
• Katılımsal olarak devam eder

Her iki böbrekte çok sayıda ve çeşitli büyüklüklerde kistler vardır. Oluşumunda çoğunun rahim içi gelişmesi sırasında böbreğin yapı bozukluğundan ileri geldiği zannedilmektedir.

Belirtileri: 

• Zayıflık ve zayıflama,
• Böbrek bölgesinde ağrı,
• % 50 İdrarda kanama,
• % 60 tansiyon yüksekliği,
• Baş ağrısı,
• ayaklarda şişme,
• nefes darlığı

Tedavi:  İstirahat uygulanır. Üremi tedavisi yapılır. İltihap varsa bununla mücadele edilir. Kist için ameliyat düşünülmez. Son zamanlarda böbrek nakli ameliyatları düşünülmektedir.

3. NEFRİTLER:

Böbrekte yapısal bozukluk meydana getiren iltihaplarına Nefrit denir. Adi mikropların meydana getirdiği iltihaplardan farklıdır. Böbrek dokusu bozulmuştur. Böbreğin faaliyetleri azaldığı için bununla ilgili belirtiler meydana gelir. Her iki böbreği tutar. Acil ve Müzmin olabilir.

5.1. Had (Acil) Nefritlerin Belirtileri: 

• İştah atsızlık, zafiyet
• Yüksek ateş, üşüme, titreme
• İdrarda kanama en sık görülen belirtidir.
• Yüzde, göz çevresinde, bacaklarda şişme
• Tansiyon yüksekliği
• Kalp ile ilgili şikayetler sıktır. Nefes darlığı, öksürük morarma görülür.
• Tansiyon yüksekliğine bağlı olarak şiddetli baş ağrısı, kusma, dalgınlık, kasılmalar oluşur. Göz damarlarında daralmalar meydana geldiğinden görme bozukluğu oluşur.

Tetkikler: 1- İdrar miktarı azalır. 2-İdrarda kanama görülür. 3-İdrarda protein miktarı fazladır. 

Tedavi: İdrarda iltihap varsa uygun antibiyotik verilir. Yatak istirahatı verilir. Proteinden fakir yiyecek. (et,süt yumurta yasaklanır) Tuz kısıtlaması yapılır

5.2. Müzmin Nefritler

Her yaşta olduğu gibi en sık 30-40 yaş arasında görülür. Hiç belirti vermeden birden ortaya çıktığı gibi acil nefritten sonunda görülebilir.

Belirtileri: 

• İdrarda Protein,
• Ayaklarda şişme (Vücut suyunu atamadığı için),
• İdrarda bol miktarda kanama

4. BÖBREK YETMEZLİĞİ

Böbrek yetmezliği oluşum mekanizması olarak da 3’e ayrılır.

1. Böbrek Öncesi Sebepler
2. Böbrek nedenli olanlar
3. Böbrek sonrası oluşan nedenler

Böbrek öncesi sebepler: Her iki böbreğe kan gelişi azalmıştır. Böylece süzme de azalır. Kan kaybı ve su kaybında olur. Kalp atımı azalmıştır. Bu durum kalp hastalıklarında olduğu gibi damar hastalıklarında da olur. 

Böbrek Sonrası sebepler: Her iki idrar yolunda veya dış idrar kanalında tıkanıklıklar ( Taş vs.), Prostat büyümesi İdrar yolları ve mesane sinirlerinin çalışmaması, Ameliyat sırasında her iki idrar yolunun bağlanması

Böbreğe Bağlı Sebepler: Arsenik,Kurşun,Fosfor, mantar yemeği,alkol gibi zehirli ve toksik maddelerin böbrek yapısını bozması
Böbreğe hiç kan gelmediğinden böbrek harap olur. 

Belirtileri: Böbrek Yetmezliği belirtileri sebebe göre değişir kalp ve kan hastalıklarından ileri geliyorsa bununla ilgili tansiyon düşmesi,nabız düşmesi gibi belirtiler verir. Terleme, çarpıntı,nefes darlığı vardır. Hiç idrar çıkarılmıyorsa idrar yolları tıkanıklığı düşünülür. Bu prostat olabildiği gibi birde taş olabilir. İdrar hiç çıkmaz veya çok az çıkar kanda üre yükselmiştir.

Tedavi: Tedavide sebebe yöneliktir. Tıkanıklık varsa bunu giderilecek sonda konur. Uygun serumlar verilerek su kaybı giderilir. Kan kaybı varsa kan verilir. İltihap varsa uygun antibiyotik ile bu kurutulur. Üreyi artıracak ve proteinden fakir, karbonhidrattan zengin diyet yemeği verilir. Çok defa hastalar iştahsızdır, bulantı ve kusma vardır. İdrar söktürücü ilaçlar verilir. Böbrek yetmezliği zamanında müdahale ve uygun tedavi ile çok defa iyileşir. Bazen de müzminleşir.

İki tablo şeklinde görülür.

6.1. Had (Acil) Böbrek yetmezliği: 

Sebepleri:

• Büyük ve uzun süren ameliyatlardan sonra
• Ağır darbelerden sonra
• Deprem gibi büyük hasar veren darbelerde
• Damar bozuklukları
• Çok şiddetli iltihaplar
• İdrar yollarının acil tıkanmaları
• Yanlış kan nakilleri
• Sıcak çarpması ve yanıklar
• Zehirlenmeler

6.1. Müzmin Böbrek yetmezliği: 

Böbreğin normal faaliyetini yapamamasıdır. Nominal bir böbrek 9/10 u hasar olsa bile faaliyet gösterir.

Sebepleri: 

• Müzmin böbrek iltihabı
• Şeker hastalığı
• Uzun süre ve çok yüksek olan tansiyon
• Gut hastalığı
• İdrar yolu tıkanıklığı
• Böbreği yavaş yavaş tahrip eden bir çok hastalık
• Belirti ve Bulguları:
• İştah yoktur,bulantı ve kusma vardır
• Yorgunluk,halsizlik,huzursuzluk
• Tansiyon yüksekliği
• İdrar miktarının azalması
• Yüzde,göz çevresinde ve ayaklarda şişme
• Adale çekilmeleri ve titremeler
• Kanda üre, kreatinin, ürik asit artar
• Kan iyotları değerleri bozulmuştur.

5. BÖBREK TÜMÖRLERİ:

Çok sık görülmez. Bütün tümörlerin %1 idir ve % 90 kötü huyludur. Sağ ve sol böbrekte aynı oranda görülür erkeklerde daha fazladır. 1-10 yaş ve 50-60 yaş arası daha fazladır 

Sebebi: 

Belli değildir. Hormonla ilgili olduğu zannedilmektedir. Tümör ya böbrek dokusunda veya havuzcuğun olur, iyi huylu veya kötü huyludur.
İyi huylu tümörler çok defa belirti vermez, önemli değildir. Tesadüfen film veya tomografi çekilince görülür. Böyle görülen veya mikroskop ile görülen idrar kanamaları olur. Belde veya yan taraflarda ağrı vardır. Tedavide kötü huylu tümör olması ihtimaline karşı böbreğin alınması ameliyatı yapılır. Çıkan parça patolojide incelenir. Böbreğin kötü huylu tümörleri (Kanser) orjini böbrek dokusundadır.

Belirtileri: 

• Ağrı olmadan sebepsiz idrar kanamaları vardır bu belirti % 60-70 dir
• Kan pıhtıları idrar yollarından geçerken ağrı yapar. Yanlışlıkla taş olduğu düşünülür.
• %10 Vakalarda karın içerisinde bir kitle şeklinde belirti verir.
• Zayıflama, kilo kaybı, önlenemiyor bulantı kusma gibi mide bağırsak şikayetleri
• Tansiyon yüksektir
• Ateş devamlı hiç düşmeyen bir ateştir
• Kansızlık

Op. Dr. Mehmet Ali HATAY