ÇİN’DE MÜSLÜMAN MAHALLELERİNİN DAĞITILMASI

Çin’de İslam – 16

Müslüman üniversite öğrencileri, 2000’den başlayarak hem sivil toplumu hem de İslami projeleri desteklemede giderek daha aktif bir rol üstlendiler. Örneğin, zengin bir iş adamının bağışlarıyla, bir grup Müslüman üniversite öğrencisi büyük bir tıp fakültesinde yoğun bir tıbbi bakım eğitim programına katılabildi. Buna ek olarak, Çin’in güneybatısındaki bir şehirde, birkaç farklı üniversiteden Müslüman öğrenci, Ramazan ayında öğrencilerin oruç tutmalarını kolaylaştırmak için kaynaklarını bir araya getirdi. Üniversite yemekhanelerinin hiçbiri, öğrencilerin sahur veya iftar yemelerine izin verecek şekilde programlarını düzenlemediğinden, öğrenciler üniversitelerin yakınında bir apartman dairesi kiralamayı ve uygun saatlerde yemek pişirmeyi aralarında kararlaştırdılar. Bunun gibi faaliyetler, Müslüman üniversite öğrencileri arasında İslam’ı daha da güçlendirmekte ve aralarında bağlar oluşturmaktadır.

Geçmişte Müslüman toplulukların vakıfları aktif bir şekilde desteklediklerine dair kanıtlar olmasına rağmen, günümüzde bu mümkün olmamıştır. Çin’de Komünist yönetimin başlangıcında, önce toprak ve daha sonra tüm işletmeler kamulaştırıldı ve son zamanlarda bireylere mülk ve iş üzerinde sınırlı mülkiyetin verildiği bir toprak reformu süreci olmasına rağmen, bu mülkiyetin ne ölçüde aktarılabileceği anlaşılır değil. Bununla beraber, Kültür Devrimi’nin tüm Çin’de oluşturduğu kaosun ardından çoğu cami sonunda kendi topluluklarına iade edilmiş olsa da kentsel gelişim projelerine uymadığı düşünülen camiler (ve çevrelerindeki mahalleler) sistemli bir şekilde yıkıldı.

Kentlerdeki Müslüman mahallelerinin kaybı, Müslüman topluluklar için yıkıcı olmuştur. Çin genelindeki şehirlerdeki tarihi mahalleler, yıkım balosunun kurbanı olmuş olsa da Han Çinlileri okyanusunda zaten küçük azınlıklar olan Müslüman topluluklar üzerindeki etki felaketle sonuçlandı. Ayrıca, kırsal alanlarda birbirine görece yakın yaşama eğiliminde olan diğer tüm azınlık gruplarının aksine, Huiler Çin’in her bölgesindeki şehirlerde yaşama ihtimali en yüksek olan azınlıktır. Hükümetin şehir planlamacıları eski mahalleleri yıkmaya karar verdiğinde, evlerinin mülkiyetini kanıtlayabilen sakinlere genellikle şehrin kenarında yapılan kamu konutları tahsis edilir. Müslüman mahalleleri söz konusu olduğunda, mahalle sakinlerine bitişik toplu konut atamaları yapılacağı için topluluklarının bozulmadan kalacağı sözü verildi. Fakat birçok durumda, mahalleler yıkıldıktan sonra toplu konut projesi tahsisleri verildiğinde, bu sözler tutulmadı.

Örneğin, Kunming’de yüzyıllardır var olan beş geleneksel Müslüman mahallesinden sadece ikisi kaldı ve her iki mahalle de ilk boyutlarından daha küçük bir kısmını oluşturuyor ve her yıl daha da küçülüyorlar. 1990’dan beri yıkılan mahallelerin sakinleri, kendilerini toplu konutlara gelişigüzel dağılmış halde buldular; artık sadece camilerinden ve çarşılarından uzakta yaşamakla kalmıyorlardı, aynı zamanda Müslüman komşuları ve topluluk desteği olmadan, birbirlerinden ayrı yaşıyorlardı. Özellikle dokunaklı bir vakada, tanıdığım yaşlı bir kadın, yakınlarda Müslüman komşuları veya arkadaşları olmadan büyük bir apartmanda yalnız başına yaşamaya başladı. Kendisine verilen kamu konutuna taşındıktan iki yıldan kısa bir süre sonra öldüğünde, cesedinin bulunmasından günler önceydi. Şehirlerde yaşayan ve büyüdükleri mahalleleri terk etmek zorunda kalan birçok yaşlı Müslüman için bu politikalar yıkıcı ve bazı durumlarda bir kabus oldu.

Bazı haberlere göre, Çin’deki bir avuç şehir, tarihi Müslüman mahallelerini daimi olarak Müslüman nüfusa devretti. Ancak ülkedeki Müslüman bölgelerin çoğunluğu, topluluklarının geleceği üzerinde tam kontrole sahip değil. Bildiğim kadarıyla, halk sağlığına, kalkınma projelerine veya mikro kredi girişimlerine odaklanan bağımsız İslami sivil toplum kuruluşları henüz kurulmadı. Fakat Çin’deki Müslümanlar ile dışarıdaki Müslümanlar arasında artan temasların yanı sıra, Çinli Müslümanların yurtdışında eğitim gördükleri ülkelerde bir dizi sivil toplum projesini görmesi ile bu tür organizasyonların gelişmeye başlaması sadece an meselesidir.

Çeviren: Zehra Kaya

Kaynak: Islam in China, Jacqueline Armijo; Asian Islam in the 21st Century kitabındaki bir makaleden hazırlanmıştır.