Çocuğum Konsantrasyonda Neden Zorlanıyor?

Psikolog: Çocuğunuzla herhalde bir sorunuz var. Tam olarak nedir şikâyetiniz?

Anne: Benim çocuğum özellikle ev ödevlerini yaparken, dikkatini tam olarak veremiyor. Herhalde bu durum konsantrasyonuyla ilgili bir şey. Ama tam olarak bilmiyorum. Belki yanılabilirim. Bana konsantrasyonun ne olduğunu söyleyebilir misiniz?

Psikolog: Konsantrasyon, iç ve dış uyaranlardan etkilenmeden, bir meseleye dikkatlice yoğunlaşabilme kabiliyetidir. Konsantrasyon için dikkat çok önemli. Dikkat ise, bir hedefe yönelik gösterilen bilinçli algıdır. Bir çocuk, kendi dikkati üzerindeki kontrolünü ne kadar koruyabilirse, konsantrasyonu da o derece yüksek olur. Dolayısıyla konsantrasyon sayesinde çocuklar, ev ödevlerini yapmaları veya bir sorun çözmeleri gerektiğinde, bunları daha kısa sürede tamamlayabilir. Aynı durum, öğrenmeleri gereken şeyler için de geçerlidir. Konsantrasyonu yüksek olan çocuklar, hızlı ve kalıcı öğrenme yeteneği gösterir.

Anne: Anladım. Ama, benim çocuğumda şimdi konsantrasyon bozukluğu var mı yok mu?

Psikolog: Aslında bu sorunuza evet ve hayır olarak cevap verebilmek için size bir iki soru sormalıyım. Fakat ilk önce size şunu söyleyeyim: Normal şartlarda çocukların sadece çok az bir kesimi, işine yoğunlaşamamaktadır. Genelde çocuklar belirli durumlarda konularına gayet güzel bir şekilde yoğunlaşabildiklerini müşahede edebiliriz. Oyun oynadıklarında mesela. Ne var ki başka durumlarda da arzu edilen bu konsantrasyonu mesela ev ödevlerinde gösteremeyebilirler. Onun için, konsantrasyon bozukluğundan bahsedebilmek için, çocuğunuzun hangi durumlarda nasıl bir tutum ve tavır sergilediğini gözlemleyiniz. Bununla ilgili olarak somut gözlemleriniz var mıdır?

Anne: Efendim. Var tabiî ki. Oyun oynarken veya kaset dinlerken kendini bunlara verebiliyor ama pek sevmediği ev ödevlerinde bu pek söz konusu değil.

Psikolog: Anladım. Bakınız siz de ifade ettiniz. Sevmediği bir işte konsantrasyon gösteremezken diğer sevdiği meşgalelerde gayet konsantre olarak odaklanabilmektedir. Normal şartlarda konsantrasyon bozukluğundan bahsedebilmek için, her bir durum için çocuğunuzun yoğunlaşamaması gerekmektedir. Bir başka ifadeyle çocuklarda yoğunlaşma sorunu, duruma, meşgale türüne ve günlük ruh hâline göre değişebilmektedir. Sizce de böyle değil midir?

Anne: Evet. Bazen neşeli olduğunda veya ev ödevlerinden sonra arkadaşlarıyla bir buluşması olduğunda çocuğum ev ödevlerini daha süratli bir şekilde tamamlayabiliyor.

Psikolog: Gördünüz mü?! İşte konsantrasyon da her zaman aynı düzeyde işleyen bir özellik değildir. Konsantrasyon, iç ve dış şartlarının yanında ilgi duyulan veya duyulmayan bir mesele bağlamında değişebilen bir yetenektir.

Anne: Bunu biraz açar mısınız?

Psikolog: Konsantrasyon düzeyinin yüksek veya düşük olması, çocuklar açısından şu şekilde ortaya çıkmaktadır. Çocuk, belirli bir konu hakkında şöyle düşünür: Bu konu, benim için enteresan mıdır yoksa zorunlu olduğu için bana can sıkıntısı veren bir görev midir? Çocuk, içinde bulunduğu ruh haline göre şöyle düşünür: Bugün kendimi iyi mi hissediyorum yoksa üzüntülü müyüm? Çocuk, becerisine göre şöyle düşünür: Bu işi yapabilir miyim, bu iş bana heyecan verir mi yoksa bu iş bana rahatsızlık mı verir, üstelik bunu becerebilir miyim? Çocuk, çevresine göre şöyle düşünür: Çevremde neler oluyor böyle? Yoksa etrafımda dönen oyunlar daha mı heyecanlıdır? Çevresel faktörler çok basitçe gürültü, çalışma ortamının elverişli olmaması, sosyal medya, internet bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı şeklinde oldukça uzatılabilecek bir kategoridir. İşte bütün bu iç ve dış faktörler, çocuğun o andaki konsantrasyonunu önemli derecede etkiler. Eğer çocuğunuzda gerçekten bir konsantrasyon bozukluğunun olduğuna halen inanıyorsanız bu durumda bu saydığım faktörleri de dikkate alınız.

Anne: Anladım. Bir de şöyle bir sorum olacaktı. Çocuğum bazen ev ödevlerini yaparken başta iyi çalışırken, daha sonra konsantrasyonu kayboluyor gibi oluyor. Bu konuda ne dersiniz?

Psikolog: Bu gayet normal. Araştırmalar, çocukların bir konuya yüksek düzeyde tam olarak yoğunlaşabilme sürelerinin çok kısa olduğunu ortaya çıkartmıştır. Mesela 5 ile 7 yaşındaki çocukların ortalama konsantrasyon süresi, azami olarak 15 dakikadadır. Bu süre, 7-10 yaş grubu çocuklar için 20 dakika, 10-12 yaş grubu çocuklar için 25 dakika ve 12-16 yaş grubu çocuklar için yaklaşık olarak 30 dakikadır. Ne var ki bu süreler, oyunlar için geçerli değildir. Ancak oyun oynayan çocukların konsantrasyonu da bir saatten sonra düşmeye başlar. Sadece bu pek belli olmaz. Çünkü çocuklar, bu süreçte oyunun bir parçası olurlar. Yani oyunun kurallarını veya rollerini değiştirirler, oyuna yeni bazı fikirler katarlar. Halbuki ev ödevlerinde veya derste bu mümkün değildir. Burada kuralları belirleyen aileler veya öğretmenlerdir yani başkalarıdır.

Anne: Demek çocuğumun konsantrasyonu algıda seçicilik ile ilgilidir, doğru mu?

Psikolog: Doğrudur. O halde eğer ev ödevlerinde çocuğunuz yukarıda belirttiğim sürelerden daha önceden pes etme eğilimine giriyorsa bu durumda çocuğunuza ilgi çekici gelmeyen konuları, kendisi için ilgi çekici hâle getirebilmeyiz. Bunun için de çocuğunuzu, etki altında olduğu iç ve dış uyaranlardan kurtarmamız gerekmektedir. Bunu başarabilirsek, çocuğunuz da inşallah bezginlik duymadan fizikî ve zihnî enerjisini tam olarak ev ödevlerine odaklanabilir.

Anne: Çocuğumun ev ödevlerindeki konsantrasyon eksikliği, başka belki daha ciddî sebeplere bağlanabilir mi?

Psikolog: Umarım öyle değildir. Bazen psikolojik sebepler de konsantrasyon eksikliğine yol açar. Aşırı kaygı, başaramama korkusu, stres ve depresyon gibi. Ama bunların olup olmadığını bir anne olarak siz daha iyi tespit edebilirsiniz. Bazen de çok basit sebepler de konsantrasyon eksikliğine yol açabilir. Bunların başında bedensel faktörler gelir, hastalıklar, yanlış beslenme, uykusuzluk ve yorgunluk gibi.

Anne: Anladım. Çocuğum odasında daha etkin çalışabilmesi için, ne yapabilirim?

Psikolog: Size çocuğunuzun konsantrasyonunu olumsuz yönde etkileyebilecek birçok faktör dile getirdim. Bu menfi faktörleri ne kadar çok azaltabilirsek çocuğunuz o kadar çok işine odaklanabilecektir. Ayrıca size şunları tavsiye edebilirim. Dikkatlice çalışabilmek için, beynimiz her zaman oksijen, glikoz ve temiz suya ihtiyaç duyar. Çocuğunuz ev ödevine başlamadan önce odasını iyice havalandırınız, limonata veya asitli içecekler yerine masasına su veya maden suyu koyunuz, ayrıca çocuğunuza şeker veya tatlılar yerine beyne glikoz üretebilen meyveler veriniz. Mesela muz, elma, üzüm veya kuru üzüm, beyne iyi gelir.

Anne: Bu görüşmemiz bana çok iyi geldi. Çok faydalı bilgiler elde ettim ve gereksiz kaygılarım giderildi. Çok teşekkürler. Bana müsaade. Allah’a ısmarladık.

Psikolog: Memnun oldum. Güle güle.

Prof. Dr. Ali SEYYAR