Duygu Nedir?

Günlük hayatta bizimle var olup yaşadığımız olayları hissetiren duygular nedir? Duygu durum ve duygulanım sıkça karıştırılan kelimelerdir. Duygulanım bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara neşe, öfke gibi duygusal tepki ile katılabilmesidir. Genelde mood olarak ifade edilen duygu durum ise bireyin belli bir süre, belli sınırlarda belli tip bir duygulanım içinde olmasıdır. Peki duygudurum ve duygulanımın kapsadığı duygular nelerdir?  Robert Plutchik 1980 yılında Duygu Çarkıfeleğini geliştirmiştir. Bu çarkıfelekte sevinç, güven, korku, şaşkınlık, üzüntü, tiksinme, öfke ve beklenti olmak üzere sekiz temel duygu mevcuttur. Duygular sadece sekiz tane değildir. Diğerleride bu sekiz temel çevresinde oluşmaktadır. Aynı zamanda 1972 yılında psiklog Paul Eckman insanların sahip olduğu altı evrensel duyguyu tanımladı. Bunlar korku, tiksinti, öfke, şaşkınlık, mutluluk, üzüntüdür.

Her duyguyu saf bir şekilde deneyimlenemeyebilir. Hayatımızdaki değişen olaylar üzerine karışık duygular yaygın olabilmektedir.  Aynı zamanda kızgın mutlu ve üzgün gibi duygukar evrensel olsa da yaşanılan deneyimlerden kaynaklı kişiden kişiye değişebilir. Duyguları anlayabilmek için öznel deneyim, fizyolojik tepki ve davranışsal tepki incelenebilir.

1-Öznel Deneyim: Her duygu her insan için aynı olayı veya anıyı ifade etmez. Mesela öfke herkes için aynı mıdır? Bazıları için çok hafif bir rahatsızlık hissini ifade ederken bazıları için kör edici bir şeye dönüşebilir.

2-Fizyolojik Tepki: Duygularımız sonucunda somatik (fiziksel) tepkiler oluşabilir. Fiziksel tepkiler oluştuğunda sinir sistemi bu durumda devreye girer. Otonom sinir sistemi sindirim veya kan akışı gibi istemsiz olan fizyolojik tepkileri kontrol eder. Sempatik sinir sistemi ise savaş ya da kaç mekanizmasıyla tepkileri kontrol eder. Bu iki sitem vücudumuzu otomatik olarak tehlikelerden kaçmaya ya da yüzleşmeye yönelik hazırlar. Meselea anksiyete (kaygı) hissedilen bir anda midede yanma veya kalpte sıklıkla çarpıntı oluşabilir. Bu olay deneyimlendiğinde duyguların da önemli fizyolojik belirtilere sebep olduğu anlaşılabilir.

3-Davranışsal Tepki: Bu madde duyguların somut hale geçmesidir. İnsanlar duygusal zeka ile karşılarındaki kişinin duygularını anlayabilir. Karşı tarafın beden dili doğru analiz edildiğinde karşı tarafın duygusu da anlaşılabilir.

Aslında bu üç bileşen bizim duygularımıza yüklediğimiz anlamları da oluşturur. Mutluluk bir kişi için yalnız kalmaksa diğer kişi için arkadaşlarıyla vakit geçirmek olabilir. Aynı şekilde toplum önünde konuşmak bir kişi için kaygıya sebep olan çarpıntı gibi fizyolojik tepkilere sebep olabildiği gibi başkası için kısa süreli bir kızarmada olabilir. Tüm bunlar ele alındığında duyguların anlamları, fizyolojik reaksiyonlarının kişiden kişiye değiştiği görülür.