FİNLANDİYA VE İSVEÇ’İN NATO ÜYELİĞİNE TÜRKİYE VE MACARİSTAN ENGELİ

Sadece üç ay sonra, 30 NATO ülkesinden 28’i ulusal parlamentolarında Finlandiya ve İsveç’in üyeliğini onaylayacak anlaşma değişikliklerini onayladı; 24 ülke yeni evrakları Washington’a iletmiş durumda.Ancak Nordik ülkelerinde kutlamaların başlayamamasının iki nedeni var: Macaristan ve Türkiye.
Eylül ayında Finlandiya dışişleri bakanı, Macar mevkidaşının onaylamaya devam etme sözü verdiğini ve Finlandiya ve İsveç’in katılımına hiçbir itirazları olmadığı konusunda Finlere güvence verdiğini söyledi.
Ağustos ayının sonunda birkaç hafta önce, Macaristan’ın Bölgesel Kalkınma Bakanı (ve eski AB Komisyon Üyesi) Tibor Navracsics Helsinki’yi ziyaret etti ve Finlandiyalı milletvekillerine ülkesinin NATO üyelik başvurularını gecikmeksizin onaylayacağını söyledi.

Finlandiya hükümeti basın açıklamasında, “Macaristan, Finlandiya’nın NATO üyeliğini destekliyor, ancak Macaristan parlamentosundaki onay süreci hala devam ediyor” dedi.
Ancak bu hafta, Viktor Orbán’ın Fidesz’li politikacıları, muhalefetten sert eleştiriler alan bir hareketle, hem Finlandiya hem de İsveç için NATO üyelik sürecini hızlandıracak bir önergenin parlamentoya sunulmasını engellediler.

Önergeyi sunmaya çalışan Macar Milletvekili Bertalan Tóth, “Bu anlaşılmaz ve haksız bir karardır” dedi.
Tóth ayrıca ‘’Finlandiya ve İsveç, NATO’nun kararlı ortaklarıdır, 1994’ten beri İttifak’ın Barış için Ortaklık programına dahil olmuşlardır ve geçmişteki ve şimdiki NATO liderliğindeki barışı destekleme operasyonlarında aktif rol oynamış ve oynamaktadırlar.” açıklamalarını yaptı.
Katılım süreciyle ilgili tartışmalar, teoride hâlâ Macaristan parlamentosunun programında yer alıyor. Ancak, herhangi bir tarih belirlenmedi, bu da şu an için sorunun arka plana atıldığı anlamına geliyor.
Macaristan’daki Ertelemelerin Sebebi Ne?
Budapeşte’deki Political Capital düşünce kuruluşundan Péter Krekó’ya göre, başvuru sahipleri İsveç ve Finlandiya’ya daha önce verilen güvencelere rağmen, Macarların katılım sürecini onaylama konusunu yokuşa sürmesinin üç ana nedeni olması muhtemel.

“Birincisi, Macaristan Türkiye’yi en çok destekleyen AB üyesi ülkedir, birçok konuda Erdoğan’ın yanında yer aldılar, Türkiye’nin AB üyeliğinden yanalar ve Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği konusundaki endişelerinin dikkate alınması gerektiğini vurguladılar.” dedi.
Krekó’ya göre diğer ana sebep, Macaristan’ın AB içinde izole bir konumda olması, “bu nedenle veto yetkisini birlik içindeki etkisini göstermek için kullanıyor.”
“Macaristan hiçbir şeyi karşılıksız vermez” diye ekledi, “AB’de kozları olduğunu ve hatta NATO ile ilgili bir kararı AB süreçlerine bağlamaya istekli olduğunu gösteriyor”.
Üçüncü olası neden, Macaristan’ın aynı zamanda “AB’deki en Rus dostu hükümet” olmasıdır.
Önde gelen Rus politikacılar yakın zamanda Orbán hükümetini Rusya’dan gaz satın almak için imzaladığı yeni bir anlaşma da dahil olmak üzere “bağımsız politikasından” ötürü övdüler.
Krekó, “İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğinin ertelenmesini açıkça destekleyen bir ülke varsa, o da Macar hükümetinin enerji alanında bir bağımlılık ilişkisi geliştirdiği Rusya’dır” dedi.

Bu Durum İsveç ve Finlandiya İçin Ne İfade Ediyor ?
Helsinki ve Stockholm’de perde arkasında, bakanlar ve yetkililer arasında, NATO üyeliği konusunda bu kadar hızlı şekilde mesafe kat etmişken geldikleri noktada bu son engellerde karşılaştıkları için belirli bir derecede hayal kırıklığı olacak.
Peki her iki ülkenin de Viktor Orbán ve hükümeti üzerinde daha fazla baskı oluşturmak için yapabileceği bir şey var mı?
Helsinki’deki Finlandiya Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde araştırmacı olan Minna Ålander, “Finlandiya’nın bu konuda yapabileceği fazla bir şey olmayabilir” dedi.
Euronews’e konuşan Ålander , “Muhtemelen Fidesz, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğini, AB Komisyonu’nun, hukukun üstünlüğü endişeleri nedeniyle Macaristan’a yönelik fonları dondurmaya yönelik son önerisine bağlamayı umuyor” dedi.

Ålander ayrıca “Ancak bu durumda Orban, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği söz konusu olduğunda Türk siyasetine katılıyor gibi görünüyor. Erdoğan, birkaç gün önce yaptığı gibi, Macaristan’ın katılımını engellemeye devam edeceğini açıkladığı sürece, Macaristan’ın aksi yönde hareket etmesi olası değil,” dedi.

Peki Ya Türkiye?
Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç için NATO üyeliğini erteleme durumu Macaristan’ınkinden daha karmaşık ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Finlandiya’nın sürecinin devam etmesine izin verme eğiliminde olabileceğine, ancak İsveç’inkileri engelleyebileceğine dair yeni göstergeler var.
Türkler başlangıçta NATO hedeflerini desteklediklerinin sinyallerini vermişlerdi: Nisan ayının başında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Cumhurbaşkanı Niinistö arasında yapılan bir telefon görüşmesinde Finler herhangi bir sorun olmayacağına dair güvence aldılar.

Ancak sadece bir ay sonra Türkiye geri adım attı ve Ankara’nın terör örgütü olarak kabul ettiği gruplara sözde destek de dahil olmak üzere iki İskandinav ülkesinin NATO’ya katılamamasının nedenlerini içeren bir liste hazırladı.
Haziran sonunda Madrid’de yapılan NATO zirvesinden ve kapalı kapılar ardındaki yoğun diplomasiden sonra, Türkiye üyelikleri desteklemek için bir anlaşmaya vardı – herhangi bir anlaşmazlığı yumuşatmak için üçlü müzakereler kurmak da dahil.

Finlandiya’da ağustos ayında başlayan bu görüşmelerin sonbaharda da devam etmesi bekleniyordu, ancak ayın başında Erdoğan teklifleri tekrar onaylamak için frene basmıştı.
1 Ekim’de Ankara’da parlamentonun açılışında, milletvekillerine Finlandiya ve İsveç’in güvenlik ve terör konusunda Türkiye’ye verdikleri “söz”leri yerine getirmezlerse üyelik tekliflerini engelleyeceğini söyledi.
Erdoğan, “Ülkemize verilen sözler tutulana kadar bu konudaki ilkeli ve kararlı duruşumuzu sürdüreceğiz” dedi.
Bir başka mesele ise, İsveç kamu yayıncısı SVT’de Erdoğan’la alay edilen hicivli bir haber programına Türkiye’nin gösterdiği öfke oldu. Bu yayının ardından İsveç’in Ankara büyükelçisi azarlamak için çağrıldı. Bu zamanlama İsveç için ideal olmaktan çok uzakta.

Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü’nden başkanı Paul Levin İsveç Haber Ajansı TT’ye açıklamalarda bulundu: “Resmi olarak İsveç’in NATO başvurusuna karar vermek Türk parlamentosuna bağlı, ancak sonuçta karar veren Erdoğan’dır – ve o, kendisini gücenmiş hissederse kesinlikle bir mevkidaşını cezalandırabilecek duygusal bir insandır” dedi.

Ankara’nın Askeri Talepleri

Türkiye hala ABD F-16 savaş uçaklarını satın almak için yeşil ışık yakılmasını umuyor. Finlandiya ve İsveç’in NATO kararını Amerikalıları anlaşmayı onaylamaya zorlamanın bir yolu olarak kullanmayı düşünüyor olabilirler. (Üst düzey bir Türk askeri komutanı F-16 anlaşması olmasaydı, Türkiye’nin bunun yerine Rusya’dan yeni savaş uçakları satın alabileceğini söyledi).
Finlandiya Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde bir Türkiye uzmanı olan Toni Alaranta, yakın tarihli bir brifing raporunda, “Türkiye’nin stratejik çıkarları [NATO] ittifakının geri kalanından giderek uzaklaştı” dedi.
Dr Alaranta, “Türkiye’nin kararlı bir şekilde Batı ve Rusya arasındaki dengeleme politikasını sürdürmeye çalıştığı bir dönemde, ülkenin dış politika seçkinlerinin NATO’nun genişlemesini desteklemenin nihai olarak Türkiye’nin çıkarına olup olmadığı konusunda son derece şüpheli olduğu sonucuna varmak zor” dedi.
Ayrıca, Türkiye’nin daha fazla İskandinav NATO üyeliğinin Batı-Rusya ilişkisini zorlayan potansiyel yıkıcı bir unsur olarak görebileceğini söyledi.
Ancak Alaranta, Türkiye’nin sonunda Finlandiya ve İsveç’in üyeliğini onaylayacağı sonucuna vardı.
Bu sadece bir zaman ve çıkar meselesi olabilir.

KAYNAKÇA: https://www.euronews.com/2022/10/06/hungary-and-turkey-are-the-last-two-roadblocks-to-nato-membership-for-finland-and-sweden

ÇEVİREN: ABDULKADİR BEKDEMİR