HAN VE HUİLER ARASINDAKİ ETNİK GERGİNLİKLER

Çin’de İslam – 18

Son zamanlarda meydana gelen iki olay oldukça iyi belgelenmiştir ve şüphesiz meydana gelen diğer olayların başlangıcını temsil etmektedir. İlk olay 2000 senesinde Shandong eyaletinde, ikincisi ise 2004 senesinde Çin’in merkezindeki Henan eyaletinde meydana geldi. İlk olay birkaç ay içinde gerçekleşti ve ilk olarak Müslüman köylülerin bir “Müslüman Domuzu” tezgahı kurmakta ısrar eden bir Han kasabına karşı protestolar düzenlemesiyle tetiklendi. Kasabı, aşağılayıcı işareti kaldırmaya ikna etmek için tekrarlanan çabalar başarısız olduktan sonra Huiler, yardım istemek için yerel ilçe hükümet ofisine bir yürüyüş düzenledi. Yerel yetkililer şikayetleri ele almayı reddettikleri gibi dilekçe sahiplerinden üçünü de tutukladı. Tutuklamaların haberi yayıldığında, komşu köylerden Huiler kasabaya akın etti ve gösteriler devam etti.

Olay o zaman yeni bitmiş olabilir, ancak Aralık ayında, Ramazan ayının ortasında, bir Han köylüsü yerel caminin önüne domuz kafası astı. Binlerce Hui’nin daha da geniş bir alandan akın etmesiyle gösteriler başladı. Şehre yaklaştıklarında Çin Halk Ordusu Polisi ateş açtı, altı kişiyi öldürdü ve kırktan fazlasını yaraladı. O noktada Pekin müdahale etmek zorunda kaldı; birkaç yerel yetkili kovuldu ve öldürülenlerin ailelerine tazminat sözü verildi.

2004 sonbaharında, Henan eyaletinde, Hui ve Han Çinlilerinin karıştığı bir diğer büyük huzursuzluk vakası yaşandı. Bu olayda, bir araba kazası, sıkıyönetim ilan edilmesine yol açan bir dizi olayı tetikledi. Kazanın kesin niteliği bilinmemekle birlikte, Han ve Hui Çinlileri arasında şiddet çıktı ve ardından hızla tırmandı. Her iki grubun da evleri ve işyerleri yağmalandı veya yakıldı; sayılamayacak kadar çok kişi yaralandı. Komşu bölgelerden Huiler sayıca az olan kardeşlerini desteklemek için gelmeye başladığında, Hanlar arasında “bir uçak dolusu Hui’nin Ningxia’nın kuzeybatı bölgesinden uçtuğuna” dair söylentilerin yayılmasıyla panik arttı. Yerel makamlar, düzeni sağlamak için 10.000 kadar çevik kuvvet ve askeri polis çağırdı. Sıkıyönetim ilan edildi ve köyün her yerinde kontrol noktaları kuruldu; muhabirler dahil kimsenin içeri girmesine izin verilmedi. Yerel dini liderler, güvenlik güçlerinin kuşatma altındakileri desteklemek için gelen Huileri, düzenin yeniden sağlandığı ve onların yardımına gerek olmadığına ikna etmesinde yardımcı oldu. Bazı haberlere göre 148 kişi öldü; ancak hükümet çok daha küçük bir sayı olduğunu iddia ediyor.

Han ve Hui Çinlilerinin Yıllarca Huzur İçinde Yaşadığı Örnekler

Komşu köylerle mümkün olduğunca az temas kurmayı tercih eden bazı Müslüman topluluklar olsa da (ister Han Çinlileri ister başka bir azınlık topluluğu olsun), gayrimüslim komşu köylerle aktif olarak iyi ilişkiler geliştiren başka topluluklar da var. Han Çinlileri olan komşularıyla 700 yılı aşkın bir süredir yakın ilişkilerini devam ettiren ve bunu bugüne dek sürdüren Müslüman topluluğa bir örnek, Yunnan’ın merkezindeki Najiaying ve Gucheng köyleridir.

İlk olarak on dördüncü yüzyılın başında Müslümanların yerleştiği bu verimli ova, Orta Çin’den gelen ilk Han Çinli yerleşimcilerin de evi oldu. Yüzyıllar boyunca bu topluluklar yakın ilişkiler kurdular, öyle ki 1850’lerde Yunnan’da bir isyan patlak verdiğinde, bu iki topluluk karşılıklı bir koruma anlaşması oluşturdu. Bu isyan sırasında yüzbinlerce insan katledildi ama bu köylerde can kaybı olmadı. Hükümet askerleri köye yaklaştığında, Han Çinlisi köylüler onları karşılamak için dışarı çıkar ve orada hiçbir Müslümanın yaşamadığına dair güvence verirdi. İsyan eden askerler geldiğinde ise Müslüman köylüler çıkıp hepsinin Müslüman olduklarını ve isyanı desteklediklerini garanti ederdi. Bu yakın işbirliği sonucunda bu alan, eyaletin başka yerlerinde yaşanan kan ve yıkımdan kurtulmuştur ve bu alan, bugüne kadar bölgenin en müreffeh bölgelerinden biridir.

Çeviren: Zehra Kaya

Kaynak: Islam in China, Jacqueline Armijo; Asian Islam in the 21st Century kitabındaki bir makaleden hazırlanmıştır.