İSLÂMΠKURALLARA UYGUN BOŞANMA NASIL YAPILIR?

İlk yazımızda Rabbimizin  boşama ve boşanma ile ilgili olarak  bizzat koyduğu yasaların önemini ve mutlaka uygulanması gereğini ifade için kullandığı uyarıcı etkili dili 11/on bir madde halinde açıklamıştık.

Burada çok çok önemli bir noktaya dikkat çekerek açıklamalarımıza devam edelim.

Boşamada Kurallara Uymak ibadettir

Biz insanlar Rabbimize ibadet için yaratıldık. İbadet bizim ölüm gelinceye kadar devam edecek görevimizdir. Dünya hayatının istikrarı ve ahiret hayatımızın saadeti ibadet görevimizi yapmamıza bağlıdır.

Rabbimizin her bir Kur’ânî emrine ve yasağına itâat ibadet olduğu için Rabbimizin Kur’ân ile koyduğu boşama – boşanma ile ilgili kurallara uymak da bizim için ibadettir ve Cennete yoldur. Aykırılık  da Allah’a isyandır.

Talak 5’de şöyle buyrulur:

“İşte bunlar Allah’ın size indirdiği emirleridir. Kim Allah’ın bu emir ve yasaklarına aykırılıktan korunursa Allah onun günahlarını bağışlar ve ona büyük mükâfat verir.”

İslâm’da Eşlerin Boşama-Boşanma Hakkı

İslam erkeğe doğrudan boşama,  kadına da yargı yoluyla boşanma hakkını vermiştir. Bu sebeple biz de konuyu erkeğin boşaması ve kadının boşanması şeklinde iki bölüm halinde sunacağız. Önce erkeğe niçin doğrudan boşama hakkı verildiğine değinelim.

Kocaya Boşama Hakkı Niçin Verilmiştir?

Ailenin kurulması ve yaşatılması için gerekli mali görevler erkeğe yüklenmiştir.

Erkek kuruluş harcamalarını yaparken kadına ön tazminat niteliğinde mehir verir. [1] (Nisa 4/4)

Ailenin nafakasını sağlar. (Nisa 4/34)

Tek taraflı bir kararla eşini boşaması halinde boşanma tazminatı öder. (Bakara 2/241)

Sanılanın aksine karısını boşayan erkek olarak  sosyal baskıya uğrayacak  ve yeni bir aile kurmanın maddi ve manevi zorluklarıyla  karşılaşacak olan da odur.

Kendisine yüklen bu görevler/zorluklar sebebiyle olacak kocaya doğrudan boşama hakkı verilmiştir. En doğrusunu Allah bilir.

Boşama Öncesinde Yapılabilecek Görevler

Önce aile hayatı ve görevlerimizi konu edinen Nisa suresinin 19 ve 34. ayetlerine göre yapılması gereken görevler gözden geçirilir ve yapılır. [2] Gerekirse kadın eşe öğüt verilir, cinsel yaşam ertelenir ve zina yapılması  halinde fiziksel baskı kurulur. Son aşamada Nisa 35’de açıklandığı gibi eşlerin ailelerinden seçilen hakemlere de gidilir. Sonuç alınamazsa boşama eylemi başlatılır.

Koca Karısını Nasıl Boşar?

Koca karısını boşamaya karar verdiği zaman eşinin adet dönemini bekler. Eşinin âdetinin bitimiyle başlayan temizlik döneminde cinsel ilişkiye girmeden şahitliğine güvenilir adil iki şahidin önünde kendisini  boşadığını karısına bildirir.

Kur’ân’a göre boşamanın geçerli olması için Rabbimizin buyruğu gereği kadının boşama sırasında adet halinde olmaması gerekir.  Ayrıca  temizlik döneminde  ilişkiye girilmeden ve şahitler huzurunda boşanması gerekir.

Böylece koca tarafından  yapılan ve onun evliliğe dönüş  hakkını içeren bu boşamanın  kadın açısından tamamlanabilmesi için kadının koca evinde üç temizlik veya üç adet  dönemi yani yaklaşık üç ay iddet beklemesi gerekir.

İddet kadının yeni bir evlilik  yapabilmesi için geçirmesi gereken süredir. İddet beklenmesi  aslında aileyi koruma  ve kadın onurunu yüceltmedir.

Kadın iddetini kocasının evinde geçirir. Rabbimizin emri gereği boşanan kadın kocası tarafından evinden çıkarıl(a)maz ve kendisi de çık(a)maz. İddet döneminde de kadının nafakasını kocası karşılar.[3]

İddet döneminde karı koca aynı çatı altında yaşarlar konuşabilir ve görüşebilirler, kadın dikkatleri üzerine çekici tavırlar sergileyebilir,  yalnızca sevişemez ve cinsel ilişkiye giremezler.

İddet süresi biterken koca yeniden bir daha düşünür. Yaklaşık üç aylık sürede bir arada olunmasına rağmen   boşamada kararlılık gösterilirse  kadın iki şahidin önünde erdemli ifadeler kullanılarak boşama  tekrarlanıp pekiştirilir.

Kur’ân’ın önerdiği ve geleneksel fıkhın Ahsen/en güzel şekil dediği fakat aslında  Hasen/güzeli olmayan  tek meşru ve geçerli boşama şekli de budur.

Bu açıkladıklarımız Talak suresinin birinci ve ikinci ayetlerinde şöylece beyan edilmektedir:

“ Ey peygamber! Kadınları boşayacağınız zaman onlar için belirlenmiş (üç temizlik veya üç âdet dönemini içeren) iddeti gözetecek şekilde (adet döneminde değil temizlik döneminde ve cinsel ilişkiye girmeden ) boşayın.

Bu boşama iddetini ayrıntılarıyla birlikte iyice sayın. Rabbiniz olan Allah’a karşı kulluk bilincinde olun. (Zina, hırsızlık ve kocaya sözlü veya fiili saldırı gibi) ahlâk dışı davranışlarda bulunmadıkça (iddetleri içinde iken) kadınları evlerinden çıkarmayın. Onlar da çıkmasınlar. Bunlar Allah’ın koyduğu sınırlardır. Kim Allah tarafından konulan sınırları aşarsa aslında kendisine yazık etmiş olur. (Boşayan ve boşanan kişi olarak) sen bilemezsin, boşama girişiminden sonra Allah yeni bir durum ortaya koyabilir.”

“ Böylece iddetlerinin sonuna yaklaşmak üzere olduklarında ya onları eşleriniz olarak tutun yahut medeni ölçüler içinde erdemli bir şekilde onlardan ayrılın. Çevrenizden iki adil/saygın kişiyi de boşama işleminize şahit tutun. (Şahitler olarak da) sizler şahitliği Allah için yapın. İşte böylece sizlere yüklenen bu görevler Allah’a ve Âhiret Günü’ne inananlara verilen öğütlerdir. Allah, kendisine karşı kulluk bilincinde olan bilinçli kişiye bir çıkış yolu hazırlar.”[4]

Anlamlarını sunduğumuz ayetlerde yaptığımız parantez içi açıklamaları  şimdi de peygamberimizin dilinden verelim.

Abdullah b. Ömer (r.a) şöyle anlatıyor:

Âdet gördüğü sırada karımı boşadım. Bu durumu (babam) Ömer (r.a) Allah’ın Resûlü’ne açıklayınca, Allah’ın Resûlü öfkelendi ve şöy­le buyurdu:

مُرْهُ فَلْيُرَاجِعْهَا حَتَّى تَحِيضَ أُخْرَى مُسْتَقْبَلَةً سِوَى حَيْضَتِهَا الَّتِي طَلَّقَهَا فِيهَا، فَاِنْ بَدَا لَهُ أنْ يُطَلِّقَهَا فَلْيُطَلِّقْهَا طَاهِراً مِنْ حَيْضَتِهَا قَبْلَ اَنْ يَمَسَّهَا، فَذَلِكَ الطَّلاَقُ لِلْعِدَّةِ كَمَا اَمَرَ الله   

– Ona emret, karısına dönsün. Kadıncağız kocasının kendisini boşadığı âdetten başka yeni bir âdet daha görsün.

Eğer ondan sonra boşamak isterse, âdetten temizken ve cinsel ilişkide bulunmadan boşasın. İşte Allah’ın emrettiği şekilde iddet için boşamak budur.”

Âdet halindeki boşama Talâk sûresinin birinci âyetinin hükmüne aykırı olduğu ve Peygamberimiz tarafından yasaklanmış ve geçersiz kılınmış olduğu için, bu boşamadan dönülmesi gerekir.   (Buharî, Müslim…et- Tac 2/341)

İnsan düşünmeden edemiyor. Allah ve de Elçisinin apaçık beyanı ve reddine rağmen müctehid alimlerimiz adet halinde ve ilişkiye girilmiş temizlik döneminde yapılmış boşamaları nasıl geçerli kabul ediyorlar. Bu tavır Allah’a ve elçisine baş kaldırı ve azab sebebi değil midir?

***

Kadın,  iddetini doldurarak  koca evinden ayrıldığında kendisini boşayan kocasıyla  veya bir başkasıyla yeni bir evlilik  yapabilir.

 Koca İddet İçinde Evliliğe Dönebilir

Burada açıklanması gereken önemli husus şudur: Koca iddet dönemi içinde evliliği yaşatmak gibi bir amaçla evlilikten vaz geçebilir;  sözle, sevişerek ve ilişkiye girerek karısına dönüş yapabilir. Bu dönüş yeni  bir mehiri ve evlilik sözleşmesini gerektirmez. Bakara 228 de şöyle buyrulur:

“Boşanmış kadınlar kendi kendilerine üç Kuru’ /üç temizlik-üç âdet dönemi beklesinler.[5] Eğer onlar Allah’a ve ahiret gününe inanıyorlarsa (bu dönemlerinde) Allah’ın rahimlerinde yarattıklarını söylemeyerek gizlemeleri doğru değildir. Bu bekleme süresi içinde kocaları barışmak isterlerse, onları eşleri olarak geri almaya hakları vardır. Hiç şüphesiz adalet ölçülerine göre kadınların kocaları üzerindeki hakları, kocalarının onlar üzerindeki hakları gibidir. Ancak erkekler (boşama konusunda) öncelik sahibidirler. Hiç şüphesiz Allah karşı konulamaz güç sahibidir, kararları yerli yerinde olandır.” (Bakara 228)

Yaklaşık üç ay sürecek üç temizlik dönemini içeren iddet  devresinde  koca örneğin ikinci veya üçüncü temizlik döneminde yeni bir boşama yoluna gidemez. Kur’ân’da fıkhımızın Hasen talak dediği türden boşama yoktur. Bu türden yani iddetin ikinci ve üçüncü temizlik dönemlerinde yapılacak  ikinci ve üçüncü boşamalar evliliğe dönüşün aileyi yaşatma amacıyla yapılmadığının kanıtı olur. Bu da Rabbimize başkaldırıdır.

Üstelik Hasen denilen boşamaların sonuçları itibariyle haram kılınan  “birden üç boşama” dan farkı yoktur. Daha da önemlisi İddetin meşru kılınma amacıyla da çatışır. Çünkü iddeti ortadan kaldırmaktadır.

Koca karısına dönmüş olsa da karı koca arasında üç defa gerçekleştirilebilecek olan evlilik ve boşanmanın ilki gerçekleştirilmiş olur.

Açıklanalar Bir Boşamadır

Yukarıda sunulan bir boşamadır. Boşanan eşler değişik zaman aralıklarında yeni bir mehir ve evlilik sözleşmesiyle ikinci bir evlilik yapıp boşanabilirler.  Sonra üçüncü bir evlik daha da yapabilirler.  Ancak üçüncü evliliklerinden boşanırlarsa iddet sonrasında yeniden bir evlilik yapamazlar.

Bunun için kadının doğal şartlarda bir başkasıyla cinsel ilişkiyi içeren evlilik yapması  ve bu evliliğinden boşanması veya kocasının ölümü ile evlenebilir konuma gelmesi gerekir. Bu da Rabbimizin Bakara 230 ile verdiği emir gereğidir:

“Koca (üçüncü defa evlendiği) eşini boşarsa, boşadığı kadın baş­ka bir erkekle evlenmedikçe artık onunla karı koca olamaz. Ama kadının sonraki eşi onu boşarsa, Allah’ın koyduğu evlilik hukûku­nu koruyabileceklerine inanmaları şartıyla yeniden evlenebilirler. Bunun için de günahkâr olmazlar. Bunlar, anlama ve kavrama yeteneğine sahip olanlara Allah’ın açıkladığı sınırlardır.” (Bakara 230)

Devam Edecek…

[1] İslam Aile düzeninde kadın, evlilik sözleşmesiyle birlikte ön tazminat niteliğinde ve razı olacağı şekilde Mehir alır. Mehir altın, gümüş, taşınmaz, herhangi bir mal, bilgisi, sanat ve dil öğretimi de olabilir. Mehir, kadının isteği ve kabulüne göre zifaf öncesinde verilmesi  gerekeceği gibi, daha sonra ödenmek üzere kocanın üzerinde borç olarak da bırakılabilir.

[2]  Mehir verme, ailenin nafakasını sağlama, koruma,  cinsel anlamda kocalık görevini yapma, eşe ve aile çevresine saygı gösterip güzel geçinme, uyarıp öğüt verme, baskı kurup şiddet uygulamama, anal ilişki gibi  haram nitelikli  tekliflerde bulunmama erkeğin görevleri arasındadır.

Kadınlık görevini yapıp doğurma ve büyütme, kocanın malını koruma, zina ve eşcinsellik türü cinsel haramlara bulaşmama, meşru ve helâl isteklerinde kocaya saygılı olma da kadının vazifelerindendir.

[3] Aile hayatının devamı süresince kadının nafakasını kocası karşılar. İslam Toplumu’nda boşanma sonrasında kadın bir defaya mahsusu olmak üzere boşanma nafakası/tazminatı alır. (Bakara 2/241) Bunu öncelikli olarak koca öder. O ödeyemezse  toplum /devlet öder. İlgili makalemiz için bak:

[4] Talâk 1-2

[5] İddet olarak beklenmesi gereken üç Kuru’ İslam bilginlerince üç temizlik  veya üç adet dönemi olarak anlaşılmaktadır. Biz üç temizlik dönemi anlamını tercih ediyoruz.  Bu da genelde  yaklaşık üç kamerî ay sürer.

Talak suresinin dördüncü ayetine göre adetten kesilmiş kadınlarla hiç adet görmeyenlerin iddeti  ise  tam üç kamerî aydır. Gebenin iddeti de  -doğumdan birkaç gün önce boşansa bile- doğum ile biter.