KADININ EĞE/KABURGA KEMİĞİNDEN YARATILMIŞ OLMASI

Zaman zaman, “Bazı hadis rivayetlerinde kadının, erkeğin kaburga kemiğinden yaratılmış olduğu söylenmektedir. Bu konuda bilgi verir misiniz?” türünden sorular sorulmaktadır. Bu soruya cevap vermeden önce, Hz. Muhammed’in (sav.) Kur’an-ı Kerime aykırı düşecek herhangi bir söz söylemediği ve herhangi bir hükmü ortaya koymadığını bilmemiz gerekmektedir. Bu konuda bilgi veren bazı ayetler şöyledir:

قُلْ مَا يَكُونُ لِيأَنْ أُبَدِّلَهُ مِن تِلْقَاء نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّيأَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ

“De ki: Ben, onu kendi kendime değiştirmem. Ben, ancak bana vahiy olunana uyarım. Eğer ben, rabbimin emrine muhalefet edersem, muhakkak ki ben, büyük bir günün azabından korkarım.”[1]

قُلْ مَا كُنتُ بِدْعاً مِّنْ الرُّسُلِوَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَاإِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ

“De ki: Ben peygamberliği ilk defa ortaya atan değilim. Ben bana ve size ne yapılacağını da bilmem. Ben, sadece bana vahiy edilene tabi olurum. Ben, sadece bir uyarıcıdan başka bir şey değilim.”[2]

Halk arasında Havva’nın Âdem’in (as.) kaburga kemiğinden yaratıldığına dair yaygın bir kanaat vardır. Bu kanaat, “Kaburga hadisi” diye bilinen şu hadise dayanmaktadır.

اِسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا فَإِنَّهُنَّ خُلِقْنَ مِنْ ضِلَعٍ وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلَاهُ فَإِنْ ذَهَبْتَ تُق۪يمُهُ كَسَرْتَهُ وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا

“Kadınlara iyi davranmanızı tavsiye ediyorum. Zira onlar, kaburga kemiğinden yaratılmıştır. Kaburga kemiğinin en eğri yeri, üst tarafıdır. Eğer onu doğrultmaya çalışırsan, onu kırarsın. Eğer onu kendi haline bırakırsan, yine eğri kalır. Kadınlara iyi davranmanızı tavsiye ediyorum.”[3]

Bu hadis rivayetlerini şerh eden hadis âlimleri, bu konudaki hadislerin anlamı hakkında farklı yorumlarda bulunmuşlardır. Herkes kendi bakış açısına göre bunlara farklı bir anlam vermiştir. Bu âlimlerin konu ile ilgili görüşlerini inceleyerek edindiğimiz kanaate göre, burada söz konusu olan kadının eğe kemiğinden yaratılmış olması, kadına iyi davranılması emri ile birlikte ifade edilmiştir. Aslında bu konu ile ilgili hadisler birer bir temsil ve teşbihtir. Bu hadislerden şöyle bir sonuca varmamız mümkündür:

“Kadın, psikolojik yönden ruh yapısı itibariyle eğe kemiği gibidir, eğe kemiğinin eğri olması, onun pozisyonu açısından bir kusur değil, onun en önemli özelliğidir. Eğe kemiği düz olsaydı, bir kafes oluşturup akciğerleri koruyamazdı. Sakın siz aklınıza göre onu kusurlu bulup doğrultmaya kakışmayın. Şayet böyle bir şey yaparsanız, onu kıracaksınız. Aslında en eğri kemik en iyisidir ve fıtrat itibariyle en uygun olanıdır. Hadisin manası, biyolojik olmaktan ziyade bu şekilde psikolojiktir. Edebi açıdan bu konuya bakarsanız, kadının, erkeğin eğe kemiğinden yaratılmış olduğu ifade edilmemektedir. Kur’an açısından konuya baktığınız zaman, olayın farklı olduğunu anlayacaksınız. Kadın ile erkeğin aynı özden/nefisten yaratılmış olduğu Kur’an-ı Kerim’de şöyle haber verilmektedir:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَازَوْجَهَا

“Ey insanlar! Sizleri/insanları bir özden/nefisten yaratan ve eşini/kadını da aynı özden yaratan Allah’tan korkunuz!”[4]

Biyolojik olarak eğe kemiği, insanın göğüs kafesinde yer almakta, onun akciğerinin etrafını çevirmekte ve böylece onun kalbini dışarıdan gelebilecek darbelerden korumaktadır. Böylece eğe kemiği, doğrudan kalbi korumakta, akciğeri çevreleyerek kalbe giden yolları açık tutmaktadır. Mecazi yönden kadını buna benzetmek mümkündür. Çünkü o, tıpkı eğe kemikleri gibi erkeğine nefes alacak bir yuva sunmakta, onun hayatına refah ve genişlik, göğsüne ferahlık kazandırmaktadır. Kadının kocasına karşı olan sıcak ve samimi aşkı, onu sancılı sevmelerden uzak tutarak, onun kalbine hayat suyunu taşımaktadır. Bilindiği gibi eğe kemiği kırılmadıkça, kalbe zarar gelmez.”[5]

Bu konuda bir kitap yazan Cemal Ağırman, konu ile ilgili pek çok rivayeti ele alarak senet ve metin açısından değerlendirmiştir. O, kitabında önce Hz. Âdem ile Havva’nın yaratılışı ve kadının genel durumu hakkında bilgi vermiştir. Ardından hem mitolojiye hem de Kur’an ve diğer kutsal kitaplara göre kadının yaratılışı üzerinde durmuştur. Ondan sonra o, üzerinde durduğumuz bu hadisin senet ve metin tahlil ve tenkidi üzerinde geniş bir şekilde durarak yorum yapmıştır. Özellikle hadisleri şerh eden âlimlerin bu hadis hakkındaki

Aslında bu hadis hem senet hem metin açısından tenkit edilmiştir. Metin bakımından hadis, biri “yaratma”, diğeri “teşbih” olmak üzere iki ayrı lafızla gelmiştir. Kütüb-i Tisʻa’da “teşbih” olduğuna dair rivayetler daha çok olduğu halde, sonraki kaynaklarda yaratma versiyonu daha yaygın hale gelmiştir. Aslında metin bakımından da “teşbih” versiyonlarının daha doğru olduğu kanaatine varmışlardır. Genel anlamda bu hadis, Kur’an-ı Kerimde insanın ahsen-i takvim/en güzel bir yapı üzere yaratılmış olduğu gerçeğine aykırı düşmektedir. Ayrıca ilk bakışta bu hadis vasıtasıyla Hz. Peygamber’in kadınların eksikliğine dikkat çektiği izlenimi hâsıl olsa da detaylı bir bakış açısıyla ana amacının narin ve kırılgan yapıları sebebiyle erkeklerin kadınlara karşı nazik davranmalarını öğütlediği anlaşılmaktadır. Asıl muhatap kadınlar değil, erkeklerdir.[6]

SONUÇ

İslam dininin ana kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir. Hz. Muhammed’in (sav.) sünneti, Kur’an-ı Kerim’in açıklamamsı durumundadır. Bazı meseleler Kur’an-ı Kerim’de anlatılmadığı halde, hadislerde yer almakta ve tartışma konusu olmaktadır. Bu konulardan biri de, kadının, erkeğin kaburga kemiğinden yaratılmış olduğuna dair rivayetlerdir. Bu konunun edebi yönden yorumlanması, bizi daha güzel sonuçlara götürmektedir.

NURETTİN TURGAY 

MİRATHABER.COM -YOUTUBE- 

YAZARIN DİĞER YAZILARINA ULAŞMAK İÇİN BURAYA TIKLAYINIZ 

[1] Yunus 10/15.

[2] el-Ahkâf 46/9.

[3] Buhârî, Nikâh, 79, hadis no: 5184; Müslim, Redâ’, 60, hadis no: 1468; Tirmizî, Talak, 12, hadis no: 1188; İbn Hanbel, II, 428, 449, 530; V, 164.

[4] en-Nisa 4/1.

[5] Bu konudaki hadislerin anlamları ile ilgili farklı yorumlar için bkz. Kirmânî, Şerhu’l-Kirmânî, IX, 345;İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, X, 6143 vd.; Aynî, Umdetu’l-Kârî, XIV, 141 vd.; Gürânî, el-Kevserü’l-Cârî, VIII, 500; Kastalânî, İrşâdu’s-Sârî, XI, 459 vd.;Nevevî, Sahihu Müslim bi Şerhi’n-Nevevî, X, 61; Sâbûnî, eş-Şerhu’l-Muyesser, V, 85 vd.

[6] Konu ile ilgili geniş bilgi için bkz. Cemal Ağırman, Kadının Yaratılışı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2001, s. 208 vd.; Züleyha Birinci, Kadın Konusunda İslâm’a Yöneltilen Eleştirilerin Tahlili, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2014, s. 40 vd.; Ali Bakkal, “Kadının Kaburga Kemiğinden Yaratıldığını Belirten Rivayetler Hakkında Bir Değerlendirme”, İlahiyat Akademi, Gaziantep 2023, sayı: 18, s. 54 vd.