Kubbe’den yapıya: Tema Camii

Mimar Zeynep Aybüke TİRYAKİ

“Camiler sadece namaz kılma yeri olarak değil günün her saati buluşma mekanlarıdır. Bu bağlamda sadece namaz kılınacak yerler olarak değil, gerektiğinde konferans salonu, kütüphane veya kıraathane olarak işlevini sürdürmesi gereken mekanlardır.”

Tema Camii’nin bu minvalde çevresi için sembol olması, bölgeye ruh verecek; özgün ama cami kimliğini yitirmemiş mimarisi ile olduğu yerin buluşma noktası olması hedeflenmiştir. 2018-19 yılında Taha Mimarlık tarafından İstanbul, Küçükçekmece’de tasarlanan camiinin alt katı; gerektiğinde harim gerektiğinde de büyük bir toplanma alanı olarak planlanmıştır. Gerektiğinde konferans salonu gibi bir işleve hizmet etmesi hedeflenmiştir. Aynı zamanda bahçe içerisinde yer alan kıraathane binası, sürekli bir buluşma merkezi oluşturmuştur. Bina içerisinde bir de vakıf odası planlanmıştır. 

Osmanlı cami mimarisinde, geniş açıklıkların geçilebilmesi için kullanılan fakat sembol haline gelmiş olan en etkin cami tanımlama elemanı olan kubbe Tema Camii’nin ana formunu oluşturmaktadır. Bu baskın mimari eleman kemer şeklinde yapılan pencereler ile bütünleştirilmiştir. Bu aynı zamanda mekan içerisindeki dinginliği oluşturmuş ve kontrollü ışık ile de insanlara ruhsal dinginliği oluşturacak bir mekan hazırlamıştır.

İslam dini için en önemli mimari unsur olan camilerde minare, ayrı bir önem teşkil etmektedir. Tema Camii’nde kubbe formu ile birlikte yapının diğer önemli ögesi minare de bütün tasarımla aynı dile sahip bir şekilde özgün ama geleneksel bir anlayış ile ele alınmıştır. Uzak bir noktadan bakıldığında dahi caminin nerede olduğunu insanlara anlatabilen ve daveti sağlayan, önemli mimari unsurlardan olan bu ögenin tasarımı farklı bir şekilde ele alınmıştır. Minaredeki çelik konstrüksiyon elemanlarından ortada olan ve yükselen Allah’ın varlığını, diğer beş konstrüktif eleman ise İslam’ın 5 şartını temsil edecek şekilde tasarlanmıştır. İslam’ın sayısal verileri tasarımında ele alınırken ince ve kırılgan bir form kullanılmıştır.

Bütün bu mimari tasarım ögeleri ile birlikte tasarlanan, ibadet alanı, konferans alanı, kıraathane alanı gibi mekanları bir araya getirerek inşa edildiği bölgenin ruhunu oluşturan Tema Camii’ nin, bu bölgenin önemli bir merkezi olması ve sosyal hayata katkı sağlaması hedeflenmektedir.

Günün Terimi:

Sahın: İslam mimarisinde etrafı duvar veya revaklarla çevrili alanı ifade etmektedir. Camilerde ve bazilika biçimli kiliselerde mihraba ya da apsise doğru uzanan ve genellikle birbirlerinden kemerli sütun ve ayaklarla ayrılmış bölümlerdir.

Camiler, bina olarak Mekke’ye, yani Kâbe istikametine yöneltilmiştir. Üstü büyük kubbe ile örtülü olan mekâna “kubbe altı” veya “merkez sahın” denir.

Merkezî sahının kıble yönündeki duvarının tam ortasında hücre şeklinde bir kısım bulunur. Bu hücre imamın namaz kıldırırken bulunacağı yerdir ki, buna mihrap denir. Mihrabın sağ tarafından merdivenlerle çıkılan, taştan veya ahşaptan yapılmış yüksek yere ise minber ismi verilir.