KUR’AN’DA ADI GEÇEN BESİNLER “SÜT”

KUR’AN’DA ADI GEÇEN BESİNLER “SÜT”

“Gerçek şu ki, sağmal hayvanlarda da sizin için büyük bir ibret bulunmaktadır. Nitekim, onların karınlarında fışkı ile kan arasından çıkardığımız, içenlerin boğazından kolayca geçen, lekelerden arınmış temiz bir sütle sizi besliyoruz.” (Nahl Suresi 66)

“Anneler, çocuklarını iki tam yıl emzirsinler. (Bu, emzirmeyi) mükemmel şekliyle uygulamak isteyenler içindir.” (Bakara 233)

Süt insan ve diğer memeli hayvanların memelerinde oluşan besleyici değeri yüksek beyaz bir sıvıdır. Normalde insanlar ve diğer bütün memeliler yavrularını beslemek için süt üretirler ve yavrular katı gıdalarla beslenebilecek yaşa gelinceye kadar yavrularını süt ile beslerler. Süt çok kıymetli besleyici maddeler ihtiva eder ve sağlık için çok faydalıdır. Örnek verecek olursak sütte bol miktarda bulunan kalsiyum osteoporoz (kemik erimesi) hastalığını önler.

Anne sütünden kesildikten sonra anne sütü yerine kullanılan diğer memeli sütleri (özellikle inek sütü) bazı bebeklerde hazım problemlerine neden olabilir. Sütte bulunan laktozun (süt şekeri) sindirimi için laktoz enzimi gerekir ve laktoz enzim eksikliği olan insanlarda süt içtikten sonra şişkinlik ve karın ağrısı gibi rahatsızlıklar oluşabilir. Bazı çocuklarda da süt alerjileri görülebilir. İnek sütünü hazmedemeyen bebeklerde soya sütü ve badem sütü gibi bitkisel kaynaklar sütler kullanılabilir.

Süt, peynir, kaymak, tereyağı ve yoğurt gibi süt ürünleri günümüz insanının vazgeçilmez besinleri haline gelmiştir.

26 Nisan 2020 tarihinde PubMed’de süt kelimesi aratıldığında 142.168 makale, insan sütü “human milk” aratıldığında ise 35.926 makale ve inek sütü “cow milk” aratıldığında ise 44.484 makale çıkmaktadır. Bu rakamlardan anlaşılacağı üzere, süt, üzerinde en fazla araştırma yapılan konulardan biridir.

Anne Sütü

Anne sütü, yaşamının ilk aylarında yeni doğanda büyüme ve gelişmeyi sürdürmek için gerekli tüm vitamin ve mineralleri içerir. Annelerin kendi sütleri neredeyse tüm bebekler için en iyi beslenme kaynağıdır. Somatik büyümenin ötesinde, anne sütünün doğum sonrası bağırsak fonksiyonunun modülasyonu, bağışıklık sisteminin oluşması ve beyin gelişimi de dâhil olmak üzere birçok faydası vardır. Bu nedenle her doğan bebeğin emzirilmesi şiddetle tavsiye edilmektedir. Anne sütü, bebeğin bütün gereksinimlerini karşılayan; ihtiva ettiği besinlerin konsantrasyonları annenin her beslenmesi ile değişen birçok karmaşık protein, lipit ve karbonhidrat içeren, bebek için mükemmel bir besindir. Anne sütü emme, bebeklikten sonraki hayatında bile çocuğu birçok hastalıktan koruduğu gibi, emziren anneye de sonraki hayatında birçok sağlık yararı sağlar.

Anne sütü, bebekler için bir beslenme kaynağı olmanın yanı sıra, sayısız biyolojik olarak aktif bileşen içerir. Bu moleküller, hem bebeklerin bağışıklık sisteminin hem de bağırsak mikrobiyotasının gelişimini sağlar.

Dünya Sağlık Örgütü, bebeklerin yaşamın ilk altı ayı boyunca sadece anne sütü ile beslenmelerini önermektedir. Amerikan Pediatri Akademisi de en az 12 ay emzirilmesini tavsiye etmektedir. Son zamanlarda, Beslenme ve Diyetetik Akademisi, emzirmenin yaşamın ilk altı ayı için optimal beslenme ve sağlık koruması sağladığı ve altı aydan en az 12 aya kadar tamamlayıcı gıdalarla emzirmenin ideal beslenme olduğunu açıklamıştır. Beslenme avantajına ek olarak, emzirme uygun ve ucuzdur ve ayrıca anne ve bebek için bir duygusal bağlanma deneyimidir.

Anne sütü karbonhidratlar, protein, yağ, vitaminler, mineraller, sindirim enzimleri ve hormonları içerir. Bu besinlere ek olarak, makrofajlar, kök hücreler ve diğer birçok biyoaktif molekül de dâhil olmak üzere bağışıklık hücreleri bakımından zengindir. Bu biyoaktif moleküllerin bazıları protein türevi ve lipit türevi iken diğerleri oligosakkaritler gibi protein türevi ve sindirilemez özelliktedir. İnsan sütü oligosakkaritleri (HMO), bebek gastrointestinal sistemindeki Salmonella, Listeria ve Campylobacter gibi patojenlere karşı, bu patojenleri bağlayan ve bağırsak duvarından uzak tutan anti-enfektif özelliklere sahiptir.^[5] Oligosakkaritler ayrıca uygun ve dengeli bir bağırsak mikrobiyotası gelişiminde hayati bir rol oynar. Bağırsak mikrobiyatası da vücut savunma sisteminin oluşmasında çok etkilidir. Dolayısı ile anne sütü ile beslenme bebeğin hastalıklara karşı savunma sisteminin gelişimini de önemli ölçüde sağlar.

Anne Sütünün Faydaları

*Anne sütü ile beslenen çocuklarda astım, egzama, alerjik bronşit ve alerjik rinit gibi hastalıklar daha seyrek görülür.

*Anne sütü ile beslenen çocuklarda hazım problemleri daha azdır. Daha az gaz sancısı yaşarlar.

*İshal ve kabızlık gibi sıkıntılar daha az olur. Anne sütü ile beslenen çocuklarda diş çürükleri de daha az görülür.

*Anne sütü ile beslenen çocuklarda virüs enfaksiyonlar, idrar yolu enfeksiyonları, inflamatoar bağırsak  hastalıkları, kulak iltihaplanmaları ve solunum yolu enfeksiyonları daha az görülür.

*Anne sütü ile beslenen çocuklarda ani bebek ölümleri %73 daha az görülür.  Anne sütü ile beslenen çocuklarda yapılan aşılara verilen ümmin cevaplar daha kuvvetli olur. Aşılar daha iyi tutar.

*Anne sütü alan çocuklarda ileriki yaşlarda menenjit, tip 1 diyabet ve Hodgkin’s lenfoması görülme ihtimali daha düşüktür. Anne sütünün bu hastalıklara karşı koruyucu etkisi olduğu gösterilmiştir.

*Anne sütü ile beslenen çocukların IQ skorlarının da daha yüksek olduğu yönünde yayınlar vardır. Bu çocuklar sosyal olarak da daha uyumludurlar.

*Anne sütü ileride kişinin obez olma ihtimalini de azaltır.

*Anne sütü ile beslenen çocuklarda çocukluk çağı lösemiler daha az görülür.

*Anne sütü ile beslene bebeklerde ilerideki yaşlarda psilolojik problemler yaşama ihtimali de anne sütü ile beslenmeyenlere oranla daha düşüktür.

*Bütün bunlara ek olarak, anne sütün ile beslenen bebeklerin serum insülin seviyeleri mama ile beslenen bebeklerin insülün seviyelerinden daha düşük, leptin sevileri ise daha yüksektir.

*Emzirmenin sadece bebeğe değil anneye de faydası vardır. Emziren annelerde, ileriki yaşlarda meme kanseri görülme oranı daha düşüktür.^[18]

*Emziren annelerde ileri yaşlarda diyabet görülme oranı da daha düşüktür.^[19]

*Anne sütündeki İmmunoglobulin A (IgA) seviyesi de doğumdan sonraki 10. günden en azından doğum sonrası 7. aya kadar yüksektir.^[20]

*Anne sütünde bebeği kanserden koruyan alpha-lactalbumin bulunur. Alpha-lactalbumin oleik asitle birleşerek kanser hücrelerini öldürür.^[21]

*Anne sütü steril değildir. 600 kadar farklı virüs ve bakteri içerebilir. Bunlar Bifidobakterium breve, B.Adolescentis, B. Longum, B. Bifidum ve B. Dentium gibi yeni doğan için faydalı ve gerekli bakteri ve virüslerdir.^[22]

*Ayrıca anne sütünde bu kitabın muhteviyatında anlatılamayacak kadar fazla aktif biyolojik ajanlar, proteinler enzimler, endocannabinoidler bulunur^[23].

Sütün Besin Değerleri

Sütün besinsel bileşimi oldukça karmaşıktır ve vücudun ihtiyaç duyduğu birçok besini içerir. Süt, yüksek kaliteli protein ve farklı yağların mükemmel bir kaynağıdır. Karbonhidratlar sütün yaklaşık %5’ini oluşturur ve bazı insanların sindiremediği laktoz formundadır.

İnek sütünün besin değerleri insan sütü ve keçi sütü ile mukayeseli olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir.

İnek sütü B12 vitamini açısından oldukça zengindir.

B12 vitamini hayvansal kaynaklardan sağlanır.

Kalsiyum: Süt sadece en iyi diyet kalsiyum kaynaklarından biri değildir, aynı zamanda sütte bulunan kalsiyum bağırsaktan kolayca emilir.

Fosfor: Süt ürünleri, birçok biyolojik süreçte önemli bir rol oynayan iyi bir fosfor kaynağıdır.

MİRATYOUTUBE

MİRATHABER.COM