LÜBNAN’DA EKONOMİK KRİZ VE MEVDUAT SAHİPLERİNİN AKIBETİ

Beyrut – Lübnan bankalarındaki mevduat sahipleri, dolar çekme ve transferlerine yasa dışı kısıtlamalar getirildikten ve mevduat sahiplerinin paralarına zorla el koyulduktan sonra yaklaşık 3 yıldır tekrarlanan “ne pahasına olursa olsun paramızı istiyoruz” cümlesini tekrarlamaktalar. Nitekim bu esnada dolar kurundaki sürekli yükseliş nedeniyle mevduatlar da değer kaybetti (yaklaşık 35.000 lira kadar).

Ülke içinde ve dışında onlarca şubesi bulunan yaklaşık 64 Lübnan bankasının mudileri iki kategoriye ayrılıyor: yerleşikler olanlar ve yerleşik olmayanlar. İkinci durum ise hem bireyler hem de kurumlar tarafından Arap ve yabancı mevduat sahiplerine ek olarak Lübnan’da ikamet etmeyen Lübnanlıları da içermektedir.

Bankacılık krizi, Dünya Bankası’nın 1850’den bu yana dünyanın en kötüleri arasında yer aldığı ekonomik çöküş olaylarından biridir. Lübnanlı mevduat sahiplerinin Araplar ve yabancılarla olan ilişkileri, paralarını geri almak için yetkililere karşı diplomatik ve adli olarak hareket etmeleri için baskı sağlamaktadır.

Uzmanlar, bazı durumlar dışında bu hamlelerin meyvelerini almayacağına inanıyorlar. Çünkü farklı milletlerden, ikamet yerlerinden ve gelecekteki tahsilat mekanizması açısından mevduat sahiplerinin paralarının gidişatı birdir.

Ağustos 2022’de Ürdünlü milletvekilleri, Ürdün hükümetini, Lübnan bankalarındaki Ürdün mevduatlarını geri almaya çalışmak için acil önlem almaya çağıran, kişi ve kurumlara ait değerlerinin ise yaklaşık 1,2 milyar dolar olarak belirleyen resmi bir muhtıra sundular.

Ve ondan önce, Mayıs 2022’de Yemen Dışişleri Bakanlığı, Lübnan hükümetinden Lübnan bankalarında tutulan Yemen fonlarını serbest bırakmasını talep etti. Bu fonların değeri ise yaklaşık 250 milyon dolar olarak tahmin edilmekte.

Irak da zaman zaman Lübnan bankalarındaki Irak mevduatlarının akıbeti hakkında tartışmalara tanık oluyor. Iraklı yetkili ve uzmanlar tarafından yapılan açıklamalarda ise bu mevduatların yaklaşık 10 milyar dolar olduğu tahmin edildiği söyleniyor.

Kasım 2020’de Suriye rejiminin başı Beşar Esad, Lübnan bankalarını Suriye ekonomik krizine neden olmakla suçladı. Suriyelileri müşterilerin sahip olduğu mevduatların 20 ila 40 milyar dolar arasında tahmin edildiğini söyledi. Uzmanlar, 80’lerde Suriye’nin, savaşın başlamasından bu yana Suriyeli mevduat sahipleriyle uğraşmaktan kaçınmadan önce Lübnan bankalarındaki en büyük Suriyeli işadamları mevduatına tanık olduğunu bilerek, Esad’ın söylediği rakamın Suriye krizindeki sorumluluklarından kaçmak için abartılı ve gerçekçi olmadığını düşündüklerini söylüyorlar.

“Sezar” kanununun cezalarıyla yargılanmaktan korktuğu için. İlk kez, iki Lübnan bankası “Awda” ve “SGBL” (SGBL), Mart 2022’de İngiliz mudi Vachi Manoukian’a 4 milyon dolar depozito ödemelerini şart koşan bir İngiliz yargı kararını uygulamaya koydu. “Awda” Bankası ise Lübnan uyruklu İngilizler için düzinelerce hesabı kapatarak yanıt verdi.

Al Jazeera Net, yerleşik olmayan mudilerin parasının zorlukları ve gidişatıyla ilgili olarak, Bankacılık Kontrol Komitesi eski başkanı Samir Hammoud, finans ve vergi uzmanı Karim Daher ve bankacılık riski uzmanı Mohamed Fahili ile röportaj yaptı.

Mali Boşluk

Bankacılık sisteminde bankalardan, yabancı para cinsinden talep edilen borçlar yaklaşık 114 milyar dolar tutarındadır. bunlara karşılık 35 milyar dolar civarında paraya çevrilebilir yatırım vardır. Yani 85 milyar dolardan daha fazlası mevcut değildir. Bunun büyük bir kısmı ise 2019’da bankacılık krizinin patlak vermesinden önce yurtdışına transfer edildiler.

Bankacılık Kontrol Komisyonu eski başkanı Samir Hammoud’a göre, Haziran 2019 itibariyle, yerleşik olmayan mevduatların toplam değeri yaklaşık 37 milyar doları buldu. Ki bu da Lübnan bankalarındaki toplam mevduatın yaklaşık %20’sini oluşturmaktadır.

Haziran 2022’ye gelindiğinde, yerleşik olmayan mevduatın değeri 80 milyar dolarlık yerleşik mevduata kıyasla 20 milyar doları buldu.

Maliyye ve Vergi Uzmanı Kerim Daher, Lübnan’a para yatıran milletlerin çoğunun Afrika ve Latin Amerika’dan olduğunu diğer milletlerden geniş bir kesimin de Lübnanlı olduğunu ve diğerleri gibi çeşitli nedenlerle ilgi gördüklerini açıkladı

Kayıplar

Bankacılık risk uzmanı Muhammed Fahili, “Mevduatın bir mevduat olduğunu ve uyruk ve ikamet yerine göre ayırt edilemeyeceğini ve mevduat sahipleri ile Lübnan bankaları arasında yapılan kanun ve sözleşmelerin başka bir tarafa müdahale hakkı vermediğini” söylüyor.

Fahaili, “mudilerin parasını geri alma” ifadesinde yanıltıcı olduğunu, çünkü mevduatların “iade edilmediğini, yatırıldığını, ancak daha önemlisinin bankacılık sektörüne olan güveni yeniden sağlamanın yollarını aramanın daha yararlı olduğunu” düşünüyor.

Öte yandan Karim Daher, Lübnan ticari bankalarının sözleşmelerinin birer boyun eğme sözleşmesi olduğunu ve kâr cazibesine karşın içlerinde barındırdıkları tehlikenin fazlaca mevcut olduğunu söyledi.

Lübnanlı olmayan mudilerin, imzalanan sözleşmeler uyarınca Lübnan’da münhasır dava açmaları gerektiğini, mahkemelerinin buna yetkili olmadığını, İngiltere ve Fransa davalarına gelince bunların ise tüketici haklarını korumak için Avrupa kanunlarına dayandıklarını, bunların ise Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere diğer uyruk sahiplerinin haklarının korunmasına olanak vermediğini söyledi.

Şu sonuçla da bitirdi: “Lübnanlı olmayan mudilerin Lübnanlı mudilere verilecek olandan yararlanmaktan başka seçenekleri yok. Bu da mukim olmayanların ve diğer milletlerden olanların ağır bir bedel ödediğini bilerek, söylendi. Bunların çoğu da mevduatlarının değerini açıkladıktan sonra. alıkoydukları paralar üzerinden ülkelerinde vergi ödemek zorunda kalmışlardı ve bunun için şu anda da borçlu olabilirler.”

Kaynak : El Cezire