Mihrimah Sultan Camii

Kanûnî Sultan Süleyman tarafından kızı Mihrimah Sultan adına yaptırılan külliyenin inşasına Üsküdar ilçesinde 1540’lı yıllarda başlanmış, cami kitâbesine göre 1547’de tamamlanmıştır. Mimar Sinan’ın mimarbaşı olduktan sonra Şehzade Külliyesi ile eş zamanlı olarak inşa ettiği ilk önemli yapı gruplarından biri olan külliye; cami, medrese, sıbyan mektebi, imaret-tabhâne ve han yanında su yolları, çeşme, hazne ve helâ gibi tesislerden oluşmakta idi. Ancak sonraki dönemlerde külliyeye iki türbe ve muhtemelen bir çifte hamamla varlığı gravürlerden tespit edilebilen ahşap bir kasır ve muvakkithâne eklenmiş, fakat bunlardan imaret-tabhâne, han, kasır ve muvakkithâne zamanla ortadan kalkmış, yakın yıllara kadar hizmet veren çifte hamam ise restorasyon sırasında mağaza haline dönüştürülmüş ve özelliklerini kaybetmişlerdir.

Caminin kubbesi 10 metre çapındadır. Tek şerefeli iki minaresi, mukarnaslı mihrabı ve mermerden minberiyle Klasik Osmanlı Mimarisi’ nden izler taşımaktadır. Son cemaat bölümünü dolanan revakla birlikte denize bakan yönde yirmi köşeli mermer bir şadırvan bulunmaktadır.

İskele Camii olarak da tanınan ve külliyenin çekirdeğini teşkil eden cami, merkezî kubbeyi üç yönde destekleyen yarım kubbelerden oluşan harim kısmı ile beş kubbeli son cemaat yeri ve bunu üç yönde çeviren ikinci bir son cemaat mahallinden meydana gelmektedir. Dikdörtgen plana sahip olan harimde merkezî kubbe ve yarım kubbeler yonca planlı pâyeler ve duvarlara basan sivri kemerlerle taşınmakta, köşelerde oluşan boşlukları ise küçük kubbeler örtmektedir.

Pencere sayısının azlığından dolayı son derece loş olan harimde dikkati çeken en önemli özellik, Mimar Sinan’ın Şehzade Camii’nde uyguladığı dört yarım kubbeli merkezî şemadan farklı bir tasarıma yönelmiş olmasıdır. Muhtemelen topografyadan dolayı tercih edilen bu düzen, taç kapıdan sonra ana kubbenin altına geçişle hemen mekânın kavranmasını sağlayan etkiyi de beraberinde getirmiştir. Caminin kıyıda dar bir alan üzerinde inşa edilmesi klasik revaklı bir avlu şekillenmesine imkân vermemiştir.

Günün Terimi:

Bani: Bir yapıyı inşâ eden, inşâ ettiren, yapan, yaptıran kimse demektir. Padişahlar ve eşleri bulundukları dönemlerde yaptırdıkları külliyelerin, camilerin banileridir.