MUAREFE VE MÜZAKERE PRENSİPLERİ

Bazı zamanlarda Müslümanlar birbirlerine karşı hoşgörüsüz ve merhametsiz davranmaktadırlar. Bu ise karşılıklı bilgi ve fikir alışverişini, dolayısıyla tekamül ve inkişafı engeller. Her konuda olduğu gibi Kur’an-ı Kerim ve Resülullah (s.a.) bu konuda da bize rehberlik etmektedir. “Muarefe ve müzakere” kültürünü geliştirmemiz lazım.

Bugün derin bir krizin içinden geçen müslüman dünyanın alimleri ve fikir adamları şu temel prensipleri takip ettikleri takdirde yüce Allah bir çıkış yolu gösterecektir:

1. Her insanın görüşü ve bilgisi zannidir. Hakikat Allah katındadır. Hakikate tek bir yoldan gidilmez, tek olana birden fazla yolla gidilir. Her alim ve fikir adamı kendi vus’ati, cehdi ve takvası oranında Hakikat’le temas kurar.
2. Katolik Kilisesi’nin hatasına düşüp Allah, din veya Kur’an adına konuşmamak lazım. Lakin biz Kur’an’dan anladığımızı ifade etme hakkına sahibiz. Görüşümüzü beyan ettikten sonra “Allah en doğrusunu bilir” demesini bilmeliyiz.
3. Tarihte iz bırakan büyük müçtehitlerimiz “Benim görüşüm yanlış ihtimali olan bir doğru, benim gibi düşünmeyenin görüşü doğru ihtimali olan bir yanlıştır” prensibini takip etmişlerdir, bu bizim için de prenrsiptir.
4. “Te’vilde tekfir yoktur.” Bir görüş eğer zayıf da olsa te’vile müsaitse sahibini tekfir etmeden hatalı olduğunu söylemekle yetinmeliyiz. Gazali Meşşaileri eleştirilerinde haklı iken, tekfir etmekle büyük hata yaptı.
5. Bir konuda kendimizce yeni bir görüş öne sürerken bzden önceki alim ve müçtehitleri yerin dibine geçirmek, onları cehalet ve hatta ihanetle suçlamak büyük bir vebaldir.
6. Bazı konular bizi aşabilir, burada tavakkuf etmesini bilmek lazım. Ebu Hanife birkaç konuda tavakkuf etmiştir; tavakkuf etmek alimin faziletlerindendir.
7. Muasır İslam alimlerinin birbirleri hakkındaki itham ve eleştirilerine itibar olunmaz. Bu açıdan mezhepleri veya geçmiş alimleri birbirleriyle yarıştırmak bizi taassuba sevkedebilir. Biz Ebu Hanife’ye saygı gösterdiğimiz gibi onun muarızı Buhari”ye de saygı gösteririz. Bazı konularda İbn Arabi’den istifade etmek mümkün iken, muarızı İbn Teymiye’den de istifade etmek mümkün.
8. Halku’l Kur’an meselesinde Ahmed ibn Hanbel’i zindana atan Mutezile iktidarı hatalı olduğu gibi, Ehl-i Rey’e zulmeden Ehl-i Eser de hatalıydı, biz onların bu yanlış mirasını devam ettirmek zorunda değiliz.
9. Onların inşa ettiği binaya bizler de bir iki taş eklemeye bakmalıyız.
10. Tarihi ve geleneği sürekli kötülemek, ilahi vahyin ve ilahi muradın tarihte hiç yaşanmadığı, İslam’ın tarihsiz ve köksüz kuru bir teolojik dava olduğu fikrine yol açar.
11. Din bir toplumda yayıldıkça ahlakı (şeriatı) daha çok kişi tarafından benimsenir ve sonuçta o toplumun örfüne dönüşür. Yasalar da, tabii olarak, toplumun örfüne göre yapıldığından bu yolla devleti de dönüştürür. Bir dinin toplumsallaşması ve bir ülkede hükümran olmasının tek tabii ve normal yolu budur. Çünkü yüce Allah, bir toplum kendini değiştirmedikçe O da onlar hakkındaki hükmünü değiştirmez, nihayet insanlar nasıl ise öyle yönetilirler.

METİN GÖÇMEN