Muteber Olan ve Olmayan Nedir? (I)

Muhterem Okuyucularım;

Ünlü İslâm âlimi Muhyiddin İbnü’l-Arabî (1165-1240), “İtibar Edilmez Şeyler Risalesi”nde bir yöntem olarak bir şeyin muteber yani kabul edilebilir olduğunu göstermek isterken, meseleyi tersinden ele alarak, bir şeyin itibar edilemezliği üzerinde durmaktadır. Bu doğrultuda hayatımıza, inancımıza dair ne varsa bunların itibar edilmeyenlerini bildikten sonra neyin itibar edileceği de bu mantıkî silsile içinde çok kolayca açığa çıkacaktır.

Hangi Bilime, Bilim İnsanına İtibar Edilmez?

Sorgulanan, sürekli olarak revize edilen bilime itibar edilmez. İman ve hakikat nurundan kaynaklanmayan bilime itibar edilmez. Helal ve haram çerçevesinde gerçekleşmeyen bilime itibar edilmez. Bilim, perdeyi kaldırmıyorsa, hakikat ve hikmeti göstermiyorsa o, bilim değildir, itibar edilmez. Seni manevî yönden bir derece yükseltmeyen ve Allah’ı bilme hususunda sana katkıda bulunmayan bilime itibar edilmez. Ahlâktan ve hikmetten mahrum olan bilime itibar edilmez. Bilimde hikmet hâkim değilse, ona itibar edilmez. Edep, bilimle ameli birlikte barındırmıyorsa, ona itibar edilmez. Değişik bilimsel yöntemlerle ortaya çıkan bilime, velev ki bunlar manevî keşif yoluyla elde edilmiş olsun, İslâm’a aykırı olduğu sürece itibar edilmez. Ne var ki İslâm’da reddedilmesi gerektiğine dair herhangi kesin bir hüküm bulunmayan hakikati yansıtan ilme itibar edilir. İslâm’a saygısı olmayan bilim insanına itibar edilmez.

Hangi Takva ve Tevekküle İtibar Edilmez?

Takva, eğer Allah ile Allah’tan değilse, buna itibar edilmez. Kalbini huzursuz eden şüpheli şeylerden uzaklaştırmayan, Furkan (hak ile batılı ayırma) ile sonuçlanmayan takvaya itibar edilmez. Tevekkül, ihtiyaç vakti dışında ise itibar edilmez. Sadece bazı işlerde tevekküle sığınma hâline de itibar edilmez. Sana ilâhî bir kifayet kazandırmayan tevekküle itibar edilmez. Sana zorluklardan çıkış yolu sağlamayan takvaya itibar edilmez. Hedefe ulaşmak için, gerekli olan maddî ve manevî sebeplerin bütününe sarıldıktan sonra Allah’a dayanmayı sağlayan takvaya itibar edilir.

Hangi Amele İtibar Edilmez?

İçinde ihlas olmayan amele itibar edilmez. Bir amelin maksadını bilmek, o ameli yerine getirmeyi sağlamıyorsa, bu bilgiye itibar edilmez. İslâm’ın emrettiği bir amelin işlenmesi ve terk edilmesi, mükellef sahibinde bu emrin gerektirdiği hakları (Allah’ın bu ameldeki hakkını, mükellef sahibinin kendisinin bu ameldeki hakkını ve kendi içindeki hakkını) hatırlatmıyorsa, bu amele itibar edilmez. Çünkü bu, o amelin İslâm’ın öngördüğü şekilde gerçekleşmediğinin bir işaretidir.

Hangi Musibete ve Sabra İtibar Edilmez?

İmtihan ve sabır aracı olmayan musibete itibar edilmez. Musibet anında değil de sonradan gösterilen ikinci sabra itibar edilmez. Çünkü güvenilen sabır, musibetin ilk merhalesinde gösterilen sabırdır. Musibet odaklı ilk sabra itibar edilir. Çünkü bu samimî sabır, her halükârda Allah ile beraber olmaya delalet eder. Diğer yandan musibete karşı sabretmek, seni, bu musibeti kaldırması için, Allah’a dua etmeye yöneltmiyorsa, bu sabra da itibar edilmez. Dua ve namaz gibi ibadetleri de ihtiva eden sabra itibar edilir.

Hangi Dostluğa ve Arkadaşlığa İtibar Edilmez?

İbrahimvarî olmayan dostluk, dostluk değildir, ona itibar edilmez. Dostluk, eğer Allah sevgisine dayanmıyorsa ve nübüvvetle ve sonuçlanmıyorsa, ona itibar edilmez. Tecrübe edilmeden yapılan arkadaşlığa itibar edilmez. Çünkü sonunda karşına neyin çıkacağını bilemezsin. Sadece fikriyle sana arkadaşlık edene güvenme ve ona itibar etme. En kritik anda veya çıkarı söz konusu olduğunda o seninle bağlarını hemen kesecektir. Aklı, vicdanı, merhameti ve cömertliği ile veya senin zatınla sana arkadaşlık edene itibar et. Senden istifade ettiği şeyden dolayı seninle arkadaşlık edene itibar etme. Çünkü bu arkadaşlık, senden umduğu şeyi elde ettikten sonra biter. Allah için arkadaşlık ettiğinin belirtisi, sana nasihat etmesi, hakkı kabul etmesi ve muhtaç olduğunda sana şartsız yardım etmesidir.

Gelecek yazımızda kaldığımız yerden devam edelim inşallah.

Prof. Dr. Ali SEYYAR

Gelişen Olaylara İslami Bakışın Adresi