Değerli okuyucularım;
Özel çocuklar denilince aslında hangi türden olursa olsun bütün engelli çocuklar akla gelebilir. Ben burada özel çocuklar derken, sadece zihinsel engelli çocukları kapsama aldım. Çünkü onlara eğitim vermek, malum zihinsel algılamalarındaki sorunlar sebebiyle biraz farklı olmaktadır. Bu durum özel cinsel eğitim için de geçerlidir.
Bu yazımda zihinsel engellilerin cinsel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri yönünde geliştirilmesi gereken aile odaklı eğitim ve sosyal politikaların temel esaslarına ve stratejik plan ve programların içeriğine yönelik bazı önerilerde bulunmak istiyorum:
- Zihinsel engellilere dönük aile odaklı cinsel eğitim ve politikaların belirlenebilmesi için, bir bilgi bankası oluşturulmalıdır. Bu bilgi bankası kapsamında sadece zihinsel engellilerin değil diğer engelli grupların demografik özelliklerine, bibliyograflarına ve sayısal verilerin analizine de yer verilmelidir. Cinsellik olgusunu ortaya koyan ve bu alanda gerçekçi bir veri tabanı oluşturan saha araştırmaları yapılmalıdır.
- Engellilerin evlilik yoluyla cinsel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için, evlenmeye aday olanların birbirleriyle tanışabilmelerini kolaylaştıran imkânlar sağlanmalı ve bununla ilgili olarak kurumsal yapılanmalara gidilmelidir.
- Zihinsel engelli çocuk ve genç yetiştiren ailelere psiko-sosyal yardımın yanında cinsel anlamda pedagojik destek sağlanmalıdır. Bunun için de, engelli çocuk yetiştiren ailelerin psiko-sosyal özellikleri-profilleri belirlenmeli ve bir sosyal araştırma çerçevesinde aile içi iletişim ve etkileşim sorunları ortaya çıkartılmalıdır.
- Engelli ailelere, cinsel konuları da içeren profesyonel danışmanlık hizmetleri götürebilecek sosyal hizmet uzmanları yetiştirilmelidir. Zihinsel engellilerin sosyal ve manevî düzeylerinin yükseltilmesi için, sosyal ve pedagojik destek sistemi içinde ferdin değerli olduğunu hissetmesi konusunda motivasyon (umut, sabır, inanç, dayanma gücü vb.) programlarına yer verilmelidir.
- Özel eğitim, aile ve sağlık desteğinin zihinsel engelliler lehine geliştirilmesi için, akademik çalışmalar yapılmalı ve buna uygun sosyal politikalar üretilmelidir. Eğitim, aile ve sağlık kurumlarının programlarında (zihinsel) engellilerin önemi vurgulanmalı ve cinsellik konusuna da çözüm odaklı projeler ve uygulamalar yer almalıdır.
- Yaygın ve örgün eğitim programlarında (özel) cinsel bilinçlenme ile ilgili dersler konulmalıdır.
- Zihinsel engelli gençleri, evliliğe ve aile hayatına hazırlayacak eğitim programları geliştirilmelidir. Ayrıca, yapılan evliliklerin uyumlu bir şekilde devam edebilmesi için, aileler psiko-sosyal boyutuyla sürekli olarak desteklenmelidir.
- Özel cinsel eğitimin kavramı veya tanımı millî kültürümüze ve sosyal gerçeklere uygun bir şekilde yapılmalı ve teorik-pratik birikimin dikkate alınarak çalışmalar bu çerçevede belirlenmelidir. Özel cinsel eğitimin müfredatı ve alt başlıkları da bu çerçevede oluşturulmalı ve ailelerin cinsellik olgusu konusunda bilinçlendirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır.
- Özel cinsel eğitim programları, örgün ve yaygın kurumların yanında sivil toplum kuruluşları tarafından da yürütülebilmelidir. Bu kurum ve kuruluşlar aracılığıyla ailede engelli dostu eğitim, sağlık, üretim, tüketim bilgisi ve bilinci verilmelidir. Sosyal gelişmeyi, insan ve engelli dostu gelişim temelinde yapılandırmak maksadıyla, erken çocukluk ve ergenlik dönemi gelişiminde olumlu kişilik özelliklerinin inşası yönünde en etkili eğitim aktörü olarak velilerin çocuk eğitimi ve cinsellik konusunda eğitilmelidir.
- Engelliliğin çocuk haklarını ihlaline ve cinsel istismara sebep olduğu dikkate alınarak, engelli çocuk ve gençlerin cinsel istismarı konusunda aile fertleri ve engelliler, koruyucu-önleyici eğitim programları kapsamında aydınlatılmalıdır. Haricî ve dahilî kaynaklı cinsel istismarın ortaya çıkmasına sebep olan psiko-sosyal ve ahlâkî risklerin gün ışığına çıkmaması yönünde koruyucu sosyal politikalar uygulanmalı ve sivil toplum örgütleri, üniversiteler ve mahallî idarelerin işbirliği ile cinsel istismarı önlemek maksadıyla uygulamalı projeler devletçe desteklenmelidir.
- Aileden sorumlu Bakanlık başta olmak üzere mahallî idareler ve sivil toplum kuruluşları ile koordinasyon içinde, kentsel ve kırsal alanlarda engelli aileleri de içine alan sosyal danışma merkezleri kurulmalı veya bu maksatla hizmete açılmış Toplum Merkezleri de engellilik ve cinsiyet bağlamındaki sorunlara çözüm getirici bir fonksiyon üstlenmelidir.
- Hizmet veren Gençlik Merkezleri ve Çocuk Kulüplerinin işlevleri arasında (zihinsel engelli) çocukların cinsel eğitimi ve gençlerin evliliğe hazırlığı yer almalıdır.
- Hangi sosyal gruba yönelik olursa olsun cinsel ihtiyaçların giderilmesine yönelik yöntemlerden sadece millî kültürümüze ve medeniyetimize uygun olanlar tavsiye edilmelidir. Dolayısıyla toplumsal değerlerimizin de öngördüğü aile modelinin bugünün imkânları ve ihtiyaçları ile uyumlu örneğini oluşturmaya ve geliştirmeye yönelik sosyal politikalara ağırlık verilmelidir.
- Evlenmeye aday zihinsel engelliler, kuracakları yuvada başarılı olabilmeleri için, mümkün mertebe (zihinsel) engelli olmayan kişilerle veya bedensel engellilerle evlenmelerine yardımcı olunmalıdır.
- Meslekî eğitim alamamış evli zihinsel engellilere veya eşlerine istihdama uygun meslekî beceri kurslar sunulmalıdır. Çalışmak isteyen evli zihinsel engelliler veya eşleri pozitif ayrımcılık ilkesine uygun olarak ya emek piyasasında engelli kota sistemi kapsamında istihdam edilmeli, ya da korumalı işyerlerinde çalıştırılmalıdır.
- Evli zihinsel engellilerin çocuklarına yönelik eğitim-öğrenme, araç-gereç ve materyalleri ücretsiz dağıtılmalıdır. Bu ailelerin çocuklarının ücretsiz anaokullarına kayıtları yapılmalı ve okul çağında ev ödevlerinin ifası gibi alanlarda eğitim desteği sağlanmalıdır.
- (Zihinsel engelli) çocukların müstehcen ve zararlı yayınlardan korunması alanında köklü ve etkin tedbirler alınmalıdır.
Ben bu önerilerimi yıllar öncesi yapmıştım. Ama Türkiye’nin zihinsel engellilere yönelik ne milli bir cinsel eğitim politikası, ne de engelli dostu evlendirme projesi var. Yeni Türkiye’de eski sorunların çözümüne dönük halen belirgin ve sürdürebilir stratejilerin geliştirilmemiş olduğu gerçeği, geleceğimizi tehdit eden bir sosyal risktir.
Prof. Dr. Ali SEYYAR
