Bir de Psikoloğuma Sorayım: Çocuğumun Özgüven Eksikliğini Nasıl Giderebilirim?

Anne: Sayın psikoloğum. Benim çocuk, her konuda tedirgin, ilgisiz ve cesaretsizdir. Bu acaba özgüveni ile ilgili bir sorun mudur?

Psikolog: Olabilir. Ne var ki özgüven sorunu, tek başına olan bir mesele değildir. Sadece bir şeyin eksikliğinden ziyade hemen hemen bütün eksiklerin bileşkesi neticesinde meydana gelen bir problemdir. Çocuklarda özgüven sorunu ya aile içinde, ya da aile dışında yani okulda veya sosyal ortamda meydana gelebilir. Ama merak etmeyin özgüven eksikliği, giderebilir bir sorundur.

Anne: Ya öyle mi? Buna çok sevindim. Peki, nasıl çözebiliriz?

Psikolog: Öncelikle bu sorunun nereden kaynaklandığını birlikte ortaya çıkartmamız gerekir. Yani evde mi, okulda mı, arkadaşları arasında mı veya topluluk içinde mi? Bunu belirleyebilirsek çözümün de nerede olduğunu kolayca tespit edebiliriz. Eğer özgüven sorunu, topluluk içinde kendini gösteriyorsa burada size tavsiyem çocuğunuzla sık sık konuşunuz ve böylece onun dil ve sosyal gelişimine katkıda bulununuz. Duygularını ifade etmesini sağlayanız. Selamlaşma, tanışma, vedalaşma ve şakalaşma gibi günlük hayatta sosyal diyaloğu kolaylaştıran ifadeleri bizzat sizler özellikle çocuğunuzla birlikte olduğunuzda toplulukta tatbik ediniz. Çocuğunuz zamanla sizi örnek alacak ve toplumun içine çıktığında büyüklerine karşı saygı çerçevesinde selam verebilecek ve hal hatır sorabilecektir.

Anne: Hım, anladım. Peki, sorun arkadaşlarından kaynaklanıyorsa ne yapabiliriz?

Psikolog: Bu durumda çocuğunuza hoşlandığı ve en çok sevdiği üç beş arkadaşını bir gün evinize birlikte olmaya, oynamaya davet edebileceğini söyleyebilirsiniz. Siz de çocuklara el yapımı içecekler ve kurabiyeler hazırlayabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun arkadaşlarıyla diyaloğa geçmesi, samimî olması ve kaynaşması daha da kolaylaşabilir.

Anne: Peki sorun bizden de kaynaklanabilir mi?

Psikolog: Bunu sizin çocuğunuza karşı tutum ve davranışlarınızdan ancak öğrenebiliriz. Mesela ev ödevlerinde çocuğunuza yardımcı oluyor musunuz? Çünkü çocuğunuzun derslerinin iyi olması, onun özgüvenini artmasına yardımcı olur. Bu konuda ona destekçi olduğunuzu ve genel anlamda ona karşı varlığınızı hissettirebiliyor musunuz?

Anne: Tabiî tabiî… ev ödevlerine yardımcı olmak istiyoruz ama bazen bu konuda pek etkili olamıyoruz her nedense…Geçen çocuğumla ders çalışıyordum. Ne yaptıysam anlamıyordu. Ben de bunun üzerine biraz bağırdım. Yine anlamayınca öfkelendim ve bağırdım. Çocuğum ben bağırdıkça iyice içine kapandı. İçerden babası geldi ve bana ‘Çocuğa bağırma, bırak ben anlatayım’ dedi. Aradan birkaç dakika geçtikten sonra bu sefer babasının bağırdığını duydum. Bir de ne göreyim, eşim çocuğu birazcık hırpalıyordu. ‘Ne yapıyorsun?’ diyerek araya girdim. Bir şeyleri yanlış yaptığımızı anladık ama…işte durum böyle…

Psikolog: Siz ‘çocuğumda özgüven eksikliği var’ demenize rağmen böyle nahoş bir tablo ortaya koymanız beni fevkalade üzdü. Kendinizi çocuğunuzun yerine bir koyunuz. Siz bağırdınız, eşiniz bağırdı. Bu ruh haliyle çocuk bütünüyle özgüvenini yitirir. Ev ödevini tam olarak yapamadan veya anlayamadan okula gittiğinde öğretmeni belki tepki gösterecek, belki de arkadaşları alay edecek. Böyle bir durumda çocuğun ruh sağlığı da bozulabilir. Aile fertlerinden bu boyutta azar işiten bir çocuk, hiçbir zaman sağlıklı bir şekilde özgüvenine kavuşamaz. Aşırı otoriter anne veya baba, sürekli olarak çocuğuna tepki gösterirse, hep eleştirirse, çocuğun eksikliklerine karşı sebat gösteremezse çocuk içine kapalı, korkak ve mutsuz bir insan olur.

Anne: Ama biz hep çocuğumuzun başarılı olmasını istedik. Onun için belki biraz fazla baskı uygulamış olabiliriz. Ne var ki bu baskıcı davranışlarımızın hiç de doğru olmadığını şimdi daha iyi anlıyorum. Hatamızı nasıl düzeltebiliriz?

Psikolog: İsterseniz işe verdiğiniz örnekten yola çıkarak başlayalım. Çocuğunuzun derslerinde başarılı olması, özgüvenini elde etmesi açısından iyi bir basamak olabilir. Sorunlarını ve duygularını, sizinle veya öğretmeniyle paylaşmasını sağlayınız. En kolay yöntem, çocuğunuz okuldan eve geldiğinde fazla zaman kaybetmeksizin hemen derse başlamasını sağlayanız. Böylece okulda öğrendiklerini tekrarlama fırsatı bulmuş olacaktır. Eğer öğrendiklerini tekrarlamazsa belirli bir zaman sonra unutur. Unutmadan ders yapması, onu başarılı kılar. Onu sürekli olarak cesaretlendiriniz. En ufak sorunu dahî çözdüğünde onu kutlayınız ve takdir ediniz. Anlamadığı veya anlatamadığınız konularda heyecanlanmayınız ve mümkünse başta öğretmenin olmak üzere başkalarından yardım isteyiniz. Çocuğunuzda öğrenme güçlüğü olabilir, nasıl ders çalışacağını bilmeyebilir. Belki de ilk önce altyapı eksikliğine gidermek gerekir. Bunun için maddî imkânınız varsa dershaneye gönderebilirsiniz veya ev ödevlerinde yardımcı olabilecek pedagojik yönden ehil bir branş öğretmeninden yararlanabilirsiniz.

Anne: Bizim durumumuz müsaittir. Bu iyi bir fikirdir. Çünkü itiraf etmem gerekirse biz de bazen ev ödevlerindeki konulara pek hâkim değiliz. Ayrıca eğitme noktasında da tecrübeli olmadığımızı fark ettim. Peki, daha neler yapabiliriz?

Psikolog: Çocuğunuza anlayış gösteriniz, kendini yetersiz ve beceriksiz hissetmesine sebep olabilecek her türlü tutum ve davranıştan mutlaka sakınmalısınız. Bunun yerine önceden yaptığı başarılı şeyleri hatırlatınız ve attığı en ufak bir adımı bile büyük bir hamle gibi gösteriniz. Müspet gelişmenin en ufağını dahî mükâfatlandırınız. Motive edici, onur verici cümleler kullanınız. İstemediği şeyleri yapmak zorunda kalmasın çocuğunuz. Yapmakla sorumlu olduğu işleri sevmesi için kolaylıklar sunununuz. Yapabilecek konuma geldiğinde o işi de sevmeye başlayacaktır. Hatalarını çözmesi için, çocuğunuza destek olacağınızı ve takipçisi olduğunuzu güzel bir dille anlatınız. Her zaman arkasında olduğunuzu hissetmesi ve açıkça bilmesi, çocuğunuza güven verecektir. Topluluk içinde veya arkadaşları arasında onu asla kınamayınız tam aksine hep övünüz. Duygusal ve sosyal zekâsını yönelik olarak sosyal davranışlarda bulununuz, birlikte akraba ziyaretleri yapınız, birlikte camiye gidiniz ve orada namaz kılınız, hayvanat bahçesine gidiniz, kahramanlık filmleri seyrediniz. Pes etmeyiniz, ama duruşunuzu sevgi ve güven ekseninde doğru ve kalıcı olarak gösteriniz. Çocuğunuzla iyi ve faydalı zaman geçiriniz. Birlikte kitap okuma saatleriniz olsun.

Anne: Verdiğiniz güzel önerilerin birçoğunu hayata geçirme noktasında biz herhalde ihmalkâr davrandık. Bu tavsiyelerinizi bizler uygulamaya koyacağız ve ümit edelim ki çocuğumuz zamanla özgüvenine kavuşur.

Psikolog: İnşallah.

Prof. Dr. Ali Seyyar