Rusya Türkleri

Mançurya’dan Macaristan’a uzanan büyük Avrasya Bozkırı Türklerin anavatanıydı. Bugün Bunun büyük bölümünü kaplayan Rusya beş asırda burayı kaplayan Müslüman Türkleri bir avuç insana indirdi. Ancak yeniden ayağa kalkmak ve Rus halkıyla iç içe onurlu bir gelişme sağlamak mümkün

A. Galip Gümüşdere

Rusya’nın Tataristan özerk cumhuriyetinde 15 Ekim başkent Kazan’ın Ruslar tarafından 1552’de ele geçirilip yağmalanmasının yıldönümü. Her yıl binlerce Volga Tatarı 1552’den sonra milyonlarca Müslüman Türkün öldürülmesini, milyonlarcasının da çocuklarının zorla Hristiyanlaştırılmasını ve kısaca Türk yurdu olan geniş toprakların kaybedilmesini anmak üzere bir araya geliyorlar. Bu yıl üst yönetimce yasakladı ancak itiraz edilen mahkeme bunu temel insan hakkı olarak sayarak idareyi haksız buldu ve anma töreninin düzenlenmesine izin verdi.

Tatar terimi Rusya’da bütün Türkler için kullanılan genel bir terim. Rusya’da milyonlarca Türk yaşamakta. Volga Tatarları, Başkurtlar, Kırım Tatarları, Nogaylar, Çuvaşlar, Altaylılar, Sakalar, Tuvalılar, Mesketler, Azeriler, Özbekler, Karaylar, Kırımçaklar, Dokalar gibi ve daha pek çok Türk lehçelerini konuşan halk yaşamakta. Bunların büyük bölümü Müslüman kökenli ama aralarında Hristiyan, Budist, Tanrıcı, Yahudi olanlar da var. Örneğin Hunların torunu olan Çuvaşlar, 16. Yüzyıldan sonra Hristiyanlaştırıldılar. Rusya’da 10-15 milyon Türki vatandaşın olduğu tahmin ediliyor.

Rusya, Mançurya’dan Macaristana uzanan Büyük Avrasya Bozkırının üzerinde olduğundan bütün at üstünde yaşayan Avrasya halklarının ve bunların en önde geleni olan Türklerin doğal topraklarıydı. Altın Ordu Hanlığı bugünkü Rusya ve Ukrayna’nın hâkimiydi. Ancak 15. yüzyılda Timur’un Rusya Türklerine saldırması, ardından Avrupa keşifleriyle temel gelir olan kıtalararası ticaretin bitmesi, 16. yüzyılda Rusların çoğalıp birleşmesi, kendi Hristiyan Don Kazağı süvari ordularını kurmaları, yüzyıllardır Ruslar’dan vergi toplayan Türkleri zayıflattı. Rus tarihi, Türk toprağı ele geçirmesi üzerine gelişti. Avrupa da Rusları bir tampon ülke ve müttefik olarak destekledi.

Türkler, Rusya’nın orijinal halkı da olsa, yüzyıllarca işlenen Çarlık ve Komünist siyasetle aralarındaki bağlar zayıf, birbirleriyle dargınlar, ateistler veya aşırılıkçılar normal topluma rahat vermiyor, pek çok Türk arasında Rusça konuşuyor, birlik ve beraberlik için atılan adımlar zayıf kalıyor. Tarih öncesinden gelip geleceğin derinliklerine kadar devam edecek Türklerin Rusya’daki varlığı için Tataristan’da mahkeme kararıyla düzenlenen son anma töreni gibi geçmişi hatırlamakla başlanması, Müslüman Tatar ve Başkurtların işbirliği merkezinde bir Türk dayanışmasıyla da devam edilmesi gerekiyor.

A. Galip Gümüşdere