Orta Doğu

Trump vetosu ardından bir hafta içinde Senato bastırmazsa ABD’nin Türkiye yaptırımları geçersiz kalacak

Mirat Haber Ajansı

ABD Başkanı Donald Trump, daha önceki twitlerinde belirttiği gibi savunma bütçesine 740 milyar dolar ayıran Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA2021) tasarısını dün akşam veto etti. Trump, Senato ve Temsilciler Meclisinde üçte ikişer çoğunlukla tasarı kabul edildikten sonra onayına sunulması üzerine NDAA’yı veto ettiğini bildirdi. ABD Başkanı tasarıyı vetosuna, kritik ulusal güvenlik konularını kapsamaktan yoksun olmasını, öncelikli milli güvenlik ve dış politikasıyla çelişmesini, Çin ve Rusya’ya bir hediye olarak görmesini gösterdi. Bu vetoya karşın NDAA2021 Temsilciler Meclisi ve Senato’dan üçte ikinin üzerinde çoğunlukla geçtiğinden, tekrar Kongreye dönecek ve aynı çoğunluk tekrarlanırsa Trump vetosu geçersiz kalacak, Türkiye’ye ekonomi ve savunma alanında yaptırımlar yasalaşacak.

Tasarı kapsamı

Yasa tasarısı, 740 milyar dolarlık savunma bütçesini belirliyor. Ukrayna’ya daha fazla silah satışını ve Rusya-ABD askeri iş birliğinin yasaklanmasını içeriyor, ABD ordusunun Rus ordusu ile ilişkilerine yönelik kısıtlamalarının artırılması ve Rusya’nın Kırım’daki egemenliğini tanıyacak fiil ve faaliyetlerin yasaklanmasına ilişkin maddeler de bulunuyor. NDAA Ukrayna’ya 75 milyonu silah, 250 milyon dolarlık savunma yardımını şart koşmakta. Tasarıda, Avrupa Caydırıcılık İnisiyatifi için önceki bütçe yasalarında belirlenen 3,7 milyar dolarlık fonun tamamının, bu bütçe kapsamında da sağlanması istendi.

NDAA, Trump’ın emrine rağmen 12 bin ABD askerinin Almanya’dan geri çekilmesini önlerken ABD Başkanının, Almanya ve Güney Kore’den asker çekme planına ilişkin, gerekli şartlar onaylanmazsa Güney Kore’deki asker sayısının 28 bin 500’ün altına, Almanya’daki asker sayısının da 34 bin 500’ün altına düşürülmesini yasaklıyor.

ABD özel kuvvetlerinin ABD partnerleriyle gayrinizami harp desteğini artırması, karma savaş ve gayrinizami harp strateji belgesini uygulamasını, ABD askerlerinin Finlandiya’daki Avrupa Karma Tehditlerle Mücadele Eğitim Merkezinin eğitimlerine katılmasını şart koşması, İsrail, Tayvan, Baltık ülkeleri, Hindistan, Vietnam ve Japonya’ya yapılan askeri yardımların sürdürülmesini zorunlu kılıyor.

Afro-Amerikan George Floyd’un öldürülmesinden sonra gündeme gelen 1861-1865 ABD Kuzey-Güney İç Savaşı’ndaki Güneyli isyancı generallerin isim ve heykellerinin kaldırılması da ırkçı rejim komutanları olduğu için zorunlu kılınmakta.

Türkiye yaptırımları

KuzeyAkım2 Rusya-Türkiye boru hattı projesi ile Türkiye’ye S-400 füze savunma sistemlerini satın alması nedenleriyle tasarıda, NDAA’nın yasalaşmasından sonra 30 gün içinde Türkiye’de S-400 alımına müdahil olanlara ABD Hasımlarına Yaptırım Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA) yaptırımlarının uygulanması talep edildi. Türkiye’nin S-400’leri teslim alması, Rusya ile “önemli bir muamele” olarak kabul edilmekte. NDAA yeni ABD başkanı Biden’ın CAATSA kapsamında belirtilen 12 maddeden en az 5’ini uygulaması, yaptırımların ithal edilen Türk mallarını kapsamaması istenmekte. Bu mallar da doğal ya da insan eliyle yapılmış maddeler, imal edilmiş erzak ve bunlara ilişkin denetim ekipmanı ifadesiyle hemen her tür malı kapsamakta. Tasarının 159. fıkrasında 15 Ocak’tan itibaren Türk şirketlerinin yerine F-35 için parça üretecek ortakların tespit edilmesi ve gerekli işlemlerin başlatılması zorunlu kılınmakta. Tasarıda, Türkiye’nin aldığı 6 F-35 uçağının da ABD Hava Kuvvetlerince kullanılması için gerekli yetkilendirme yapılıyor. Ayrıca S-400 alımında imza atan Türk bürokratlara da kişisel yaptırım uygulanmakta.

Trump vetosunun nedeni

Trump, bu yasanın içine bilişim teknolojilerinin milli güvenliğe tehdit içermesinin eklenmesini istemekteydi. Bunların başında alenen kendisine ülkenin cumhurbaşanı olmasına rağmen sansür uygulayan sosyal medya ve internet firmaları vardı. 230. fıkra bunların denetlenmesini kapsamazsa yasayı veto edeceğini uzun süredir söylüyordu. Bunların dışında kendisine destek veren Güney eyaletleri başta geniş bir milliyetçi kesime ters düşmemek için çoğu Kuzeyli generallerle aynı sınıf arkadaşı olan Güneyli asi generallerin isimlerinin verildiği Fort Hood, Fort Bragg gibi üslerde değişikliğe baştan bu yana karşıydı. Almanya’dan asker çekme kararının engellenmesini de özellikle hoş bulmamakta.

Yasalaşma olasılığı

ABD Senatosu bu ayın başında NDAA Tasarısı’nı 13’e karşı 84 oyla kabul etmişti. Hem Demokrat ağırlıklı olan hem de iki yılda bir seçilmeleri nedeniyle askeri personel ve üsler ağırlıklı Güneyli seçmenlerinin ekonomik durumuna daha fazla bağımlı olan Cumhuriyetçi milletvekillerinin bulunduğu Temsilciler Meclisinde de benzer çoklukta sonuçlanmıştı ve yine aynı şekilde sonuçlanması beklenmekte. Dolayısıyla NDAA’nın reddedilmesi ve baştan yazılması için tek ihtimal Senato’nun üçte ikiden daha az çoğunlukla yeniden onaylaması. Bunun için 20 kadar Cumhuriyetçi senatörün oyunun rengini değiştirmesi gerekiyor. Tasarıyı Suudi, Birleşik Arap Emirlikleri, Almanya lobilerinin yanısıra Silikon Vadisi destekliyor. Buna rağmen İsrail lobisi F-35’lerin Emirliklere verilmesinden dolayı, Türkiye de müeyyidelerden dolayı tasarıya karşı.

Noel dönemine denk gelmesi ve Senato’daki yavaş hareketler yeniden oylayıp yasalaşma önünde bir engel gibi dursa da 20 kadar oyun renginin değişmesi kolay görünmüyor. Bu nedenle yasalaşma ihtimali hala kuvvetli.