Türkiye’de Bir İlk Olacak Proje Tamamlanmak Üzere

Türkiye’nin 2023 vizyon projeleri arasında bulunan Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) için Rusya’dan getirilen teleskobun kurulumu yüzde 85 tamamlandı. Türkiye’de bir ilk olacak proje bilim dünyasına büyük katkıda bulunacak.

Erzurum’da, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Atatürk Üniversitesinin desteği ile kurulan Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) için Rusya’dan getirilen teleskobun kurulumu büyük ölçüde  tamamlandı.

Bilim dünyası için oldukça önemli bir teknoloji yatırımı olarak değerlendirilen, Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) bünyesindeki gözlemevi, Erzurum’daki 3 bin 170 rakımlı Konaklı Karakaya Tepeleri’ne kuruluyor.

Astronomi ve uzay bilimine önemli katkıda bulunacak, Türkiye’nin 2023 vizyon projeleri arasında yer alan gözlemevindeki çalışmalar, iklim koşulları ve yeni tip koronavirüs salgını dolayısıyla küçük çaplı aksaklıklar olsa da devam ediyor.

İlk ışığın 2022 senesi bitimine doğru alınması amaçlanan gözlemevine, Rusya’dan getirilen “Türkiye’nin en büyük çaplı ve ilk kırmızı ötesi teleskobu”nun kurulması çalışmaları sürüyor. Teleskobun gözlemevine kurulması çalışmalarının bugüne dek yüzde 85’i tamamlandı.

ATASAM Müdürü ve DAG Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Cahit Yeşilyaprak, AA muhabirine, gözlemevi için uzun bir zaman hem altyapı hem de üstyapı kurmakla uğraştıklarını ifade etti.

Teleskobun kurulumunu yüzde 85 oranında tamamladıklarını söyleyen Yeşilyaprak, şu ifadeleri kullandı:

“Bina ve kubbede ufak rötuşlar kaldı. Kaplanmak üzere Rusya’ya gönderdiğimiz aynayı geçen ay Erzurum’a getirdik ve ilk fırsatta yukarı çıkardık. Bunun haricinde büyük ve 2 tane küçük olmak üzere 3 tane aynamız var. Bunların teleskoba montajı kaldı. Yine ufak tefek elektriksel bağlantılar var. Bunları yaptıktan sonra önümüzdeki yaz ve sonbahar döneminde bunların testlerine başlayacağız. Teleskobun mekanik, optik, elektronik ve yazılım testleri olacak. Optik testler biraz hassas. Bu testleri yapmak için belli ortamlara özellikle de hava sıcaklığına ihtiyaç var. Optikleri yerleştirirken mümkünse oda sıcaklığında yerleştirmek istiyoruz ki sonra yaz ve kışın rastlayacağımız sıcaklık farklarının toleranslarını doğru yapabilelim.”

“EKİM YA DA KASIM AYI GİBİ İLK IŞIĞI ALMAYI PLANLIYORUZ”

Yeşilyaprak, bina ve kubbenin bu kıştan kalan eksik ya da ufak tefek sorunlarını gidereceklerini kaydederek, salgın sürecinde yaşadıkları sıkıntıları açıkladı.

Yurt dışından hem kurulum hem de bazı süreçlere yardım etmek amacıyla gelen yabancı ekiplerin salgın nedeniyle 2,5 ay geciktiğini kaydeden Yeşilyaprak, “Önümüzdeki yaz pandemiden etkilenmezsek, bu yıl o şartlar olmazsa, daha iyi bir süreç geçirirsek ve her şey yolunda giderse, 2022’nin ekim ya da kasım ayı gibi ilk ışığı almayı planlıyoruz.” dedi.
Hata olmaması amacıyla oldukça hassas çalıştıklarını belirten Yeşilyaprak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“İnşaat döneminde teleskobun ya da kubbenin oturacağı yerlerde milimetrik hatalara izin verildi ki mekanik aksamda hassas olan mekaniklerin en azından montajında bu, mikron düzeyine düştü. Optiklerde de mikron ve mikron altına inmek zorundayız ki biz gökyüzündeki derece açı saniye cinsinden hassas ölçümleri rahatlıkla yapabilelim çünkü burada yapacağınız birkaç açı saniyelik bir hata evrende ve uzayda görüntüden dolayı trilyonlarca kilometreye mal olacak. Bunları engellemek için bu hassasiyetlere sürekli önem veriyoruz çünkü bir defa kurulacak ve kurulduktan sonra gözlemevinin her şeyini sağlarsanız, güncellemelerini ve gerekli teknolojik yenilemeyi sağlarsanız, 50-70 yıl rahatlıkla ömrü var.”

“AĞUSTOS GİBİ AYNALARLA TESTLERE BAŞLAYACAĞIZ”

Yeşilyaprak, bahsettiği konularla ilgili sağlam çalışma yaptıklarını belirterek, gözlemevinin Cumhuriyet tarihinin en büyük temel bilim yatırımı olduğunu aktardı.

Hassasiyetlerin ve sürecin uzun devam etmesinin sebebinin işleri sıkı tutmaktan kaynaklandığını kaydeden Yeşilyaprak, şunları belirtti:

“Şu anda yapacağınız bazı şeylerin toleransları görmezden gelmek ya da bunları geçiştirmek daha sonra daha büyük sonuçlara neden olacağı için biz baştan aşağıya sıkı tutmaya çalıştık. Güçlü bir altyapı kurduk. Sadece DAG 4 metre teleskobu için değil, benzer çapta ya da bunun daha alt çapındaki teleskoplara da hizmet verecek büyük bir altyapımız var. Aynayı yerleştirdikten sonra açtık kontrol ettik ve herhangi bir sorun yok. Şu anda aynamız yukarıda. Haziran itibarıyla dışarıda çalışma ortamı olduğu için şantiye koşulları tekrar başlayacak. Temmuz sonu ağustos gibi de birinci aynanın yerleştirilmesinin ardından diğer aynalarla birlikte testlere başlayacağız.”