Uzak Doğu Raporu: Borneo

Süleyman Nazif KALAYCI

İngiltere ve Hollandalı sömürgecilerin üçe böldüğü paylaşılamayan zenginliklerin adası Müslüman yurdu Borneo üzerinde Brunei devleti, Malezya eyaletleri, geleceğin Endonezya başkenti ve Filipin iddiaları

Dünyanın en uzak köşelerinden, tropik ormanları, vahşi yaşamı, kızıl tüylü orangutanlarla, alaca leoparlarıyla ünlü, dünyanın en büyük üçüncü adası. 25 milyona yakın nüfusa sahip Ada, Ekvator çizgisi tarafından tam ikiye bölünüyor. 

Borneo üzerinde üç farklı ülke bulunmasıyla da dünyada tek. Bu üç devlet Müslüman nüfus çoğunluklu Endonezya, Malezya ve Brunei Dar-üs-Selam. Çeşitli küçük farklarla her üç ülkenin de  resmi dili, Bahasa dili. Endonezya’nın 5 Kalimantan bölgesi vilayeti, Malezya’nın Sabah, Sarawak, Labuan eyaletleri ve Brunei’nin de tamamı bu adada. Çeyrek milyarlık ülke Endonezya geçen yıl başkentini bu adada kuracağı yeni bir yere taşıyacağını ilan etti. 

Ada üzerinde bir hak iddiası da bölgedeki tek Hristiyan nüfuslu ülke Filipinlerden gelme. Geçen ay Filipin dışişleri bakanı, ülkesinin Müslüman bir Sultanlık olduğu eski dönemlerde Borneo’nun Malezya’ya ait Sabah’ı yönettiğini, dolayısıyla hâlâ hakları olduğu çıkışını yaparak diplomatik bir gerilime neden oldu.

Adada çoğu Müslüman 17 farklı etnik grup bulunuyor. Bunlardan biri olan ve altı kabilesi bulunan Dayaklar bir orman halkı. Başta Madura adasından göç etmiş Müslümanların köylerine saldıran, kafalarını kesip öldürdüklerinin kalplerini çıkartıp ritüel olarak yiyen kötü şöhretli yamyam gruplara sahip. Yine Müslüman ülkelerde sabotaj ve suikastleriyle şöhretli İngiliz SAS komandoları Brunei Sultanlığı topraklarında Dayakların arasında eğitim görüyorlar, onların ritüellerine katılıyorlar. 

Brunei klasik bir İngiliz devletçiği. Müslüman ülkelerin bir bütün olup zenginleşmemesi, güçlenmemesi için küçük ama zengin ya da çok sratejik bölgeleri ayırıp kendilerine muhtac yaptılar. Kuveyt, Singapur, Kıbrıs, Katar,  Bahreyn, Gambia, Cebel-i Tarık, Brunei, Birleşik Arap Emirlikleri, bu tip beldeler. Ayakta durnak için İngiltere’nin korumasına muhtaclar, bu nedenle de kaynaklarını İngilizlerle paylaşıyorlar. Brunei Sultanlığı da  de petrol zengini böyle bir ülke.

Borneo hidrokarbon rezervlerine sahip. Petrol ve doğal gaz üretimi her üç ülke için çok önemli ama özellikle Brunei için yaşamsal. Borneo ormanları dünyanın en eski ekosistemi. Toprakları, mineral dolu volkanik dağları var. Madencilik, kerestecilik, kakao, kauçuk, balıkçılık ileri düzeyde. Borneo ya da Kalimantan için geleceğin adası denebilir.

İnsan bu kadar zengin ve değerli bir adanın aralarında gerilimli üç Müslüman ülke arasında bölünmesine şu soruyu sormadan edemiyor: aynı din, halk, dil, tarihi paylaşan Endonezya, Malezya,  Brunei neden bir araya gelip, ortak para, havuz hesabı, ordu ve istihbarat gücü, araştırma, üniversite demiyoruz, bir adayı bile üçe bölüyoruz? 

Süleyman Nazif KALAYCI