Yemen’in Güneyindeki Şebve, Hükümet Güçleri İle Ayrılıkçılar Arasındaki Çatışmalarla Gündemde

Yemen’in stratejik coğrafi konumu ve petrol kaynakları açısından önemli illerinden Şebve, 2017’de İran destekli Husilerden geri alınmasından bu yana hükümet güçleri ile ayrılıkçı gruplar arasındaki askeri ve siyasi çatışmalara tanıklık ediyor.

Stratejik konuma ve petrol kaynaklarına sahip Şebve, Yemen’in güneyinde yer alıyor. Batısında El-Beyda ile Ebyen’in yer aldığı Şebve, doğuda ekonomik ve stratejik öneme sahip Hadramevt; güneyde Umman Denizi, kuzeyde ise Hadramevt ve Marib ile çevrelenmiş durumda. Şebve vilayeti, merkezi Atak olmak üzere 17 kentten oluşuyor. Yaklaşık 45 bin kilometrekare alana sahip Şebve, ülkedeki en büyük üçüncü il konumunda. Şebve ayrıca ülkede petrol ve doğal gazın bulunduğu en önemli alanlardan biri. Yemen’deki en büyük doğal gaz sıvılaştırma şirketinin yer aldığı Şebve, ayrıca birkaç petrol sahasını (bu sahalar, halihazırda günde 8 bin varil petrol üretiyor) içeriyor.
Gaz ihracatı için Umman Denizi kıyısındaki Belhaf Limanı da Şebve’de yer alıyor. Sıvılaştırılmış doğal gaz üretimine yönelik 2009’da faaliyete geçen Belhaf projesi kapsamında yaklaşık 6,7 milyon ton gaz üretildiği ve 4 milyar dolar yıllık gelir sağlandığı tahmin ediliyor.

Ülkede 2015’de patlak veren çatışmalar nedeniyle askıya alınan proje, vilayetin Husilerden geri alınmasının ardından Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) üssüne dönüştürüldü. Bu durum hükümetin, projenin faaliyetlerine yeniden başlamasına yönelik çabalarını aksattı.Onlarca yıldır ihmal edilen Şebve ili, son yıllarda dış güçlerle bağlantılı iç çekişmeler nedeniyle ön plana çıkıyor.

Siyasi ve askeri çekişmeler
Şebve ili, 2017’de Husilerden geri alınmasından bu yana hükümet güçleri ile BAE tarafından 2016’da oluşturulan ayrılıkçı güçler arasındaki siyasi ve askeri çatışmalara tanık oluyor.

Şebve’de 2019’da meydana gelen çatışmalar, söz konusu taraflar arasındaki askeri tırmanışın zirvesi oldu; hükümet güçlerinin kentin tamamında kontrolü sağlamasının ardından ayrılıkçı güçler bölgeden çıkarıldı.

Bu gelişmelerin ardından bölgede kısmi de olsa istikrar sağlandı; yerel yönetimler bu dönemde bazı hizmet ve kalkınma projeleri gerçekleştirdi.

Ancak Şebve Valisi Muhammed bin Adyu’nın ayrılıkçı güçlerin Belhaf tesisinden çıkarılması talebinin ardından Abu Dabi makamlarıyla vali arasındaki ilişki daha önce görülmemiş şekilde gerildi. Abu Dabi’ya bağlı güçler, Şebve’ye yeniden dönebilmek için çalışmalara devam etti.

BAE, ayrılıkçı Güney Geçiş Konseyi (GGK) yanlılarını Bin Adyu karşıtı gösteriler düzenlemeye zorladı. GGK, son zamanlarda ilde Şebve Valisi Bin Adyu ve yerel makamlar aleyhinde protestolar düzenledi.

Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi ise aralık ayının son haftasında Bin Adyu’yu görevden alarak yerine BAE’de uzun yıllar kalan ve Abu Dabi’yle irtibatıyla bilinen Muhammed Abdullah el-Avlaki’yi atadı.

Bölgede yaşanan daha önceki çatışmalar
Şebve ili, Yemen’de güney ve kuzey birleşmesinden önce; güney kesimlerinin tanık olduğu çatışmalar döneminde, Ed-Dali ve Lahec illerinin ittifakı karşısında Ebyen ile kurduğu yakın ittifakla tanınıyordu.

İki blok arasında Ocak 1986’da şiddetli çatışmalar yaşanmıştı. Binlerce kişinin hayatını kaybetmesine neden olan çatışmalar, Dali ve Lahec illeri ittifakı lehine sonuçlanmıştı.

Şebve-Ebyen ittifakının mağlupları arasında yer alan Güney Yemen’in eski lideri Ali Nasır Muhammed, ordu ve üst düzey devlet yetkilileri, güneyden ayrılarak kuzeye gitmek zorunda kaldı. Bu kafile arasında o dönem İçişleri Bakanlığında görevli olan ülkenin halihazırdaki Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi de bulunuyordu.

Günümüzde Cumhurbaşkanı Hadi yanlılarının Şebve’de önemli bir çoğunluğu oluşturduğuna, GGK yöneticilerinin çoğunun da Lahec ile Dali illerinden olmasına işaret eden uzmanlar, hükümet ve BAE destekli GGK arasındaki çekişmenin, önceki dönemde yaşanan çatışmalarla bağlantılı olduğunu ifade ediyor.

Şebve’deki Husi varlığı
Ayrılıkçı gruplar ile hükümet güçleri arasındaki çekişmeye sahne olan Şebve’nin bazı bölgeleri Nisan 2015’te Husi milisler tarafından ele geçirildi.

Ancak Şebve’de sadece 4 ay kalabilen Husiler, bölgedeki kabileler ve koalisyon güçlerinin desteklediiği hükümet güçleri tarafından başkent ve bazı bölgelerden çıkarıldı.

Husiler, Şebve’nin kuzeybatısında Vadi Beyhan’a yerleşti ve çatışmalar, 2018 ilk günlerinde Husi milislerin Beyda iline sürülmesine kadar devam etti.

Husiler, Eylül 2021’de Vadi Beyhan bölgesindeki Beyhan, Ayn ve Useylan ilçelerini yeniden ele geçirdi. Hükümet güçleri ise 1 Ocak’ta Useylan ile bazı bölgelerde hakimiyeti yeniden sağladığını duyurdu. Bölgede hükümet güçleri ile Husiler arasında zaman zaman çatışmalar yaşanıyor.

Bölgedeki çatışmalara ek olarak Şebve’de halihazırda karşılaşılan en büyük zorluğu, savaş nedeniyle askıya alınan petrol sahalarında faaliyetlerin başlamasını engelleyen güvenlik risklerinin oluşturduğu belirtiliyor.

Resmi verilere göre, çatışmalardan önce günlük yaklaşık 70 bin varil petrol üretimi yapılan Şebve’de sadece Avusturya Petrol ve Gaz Şirketi (OMV) tarafından yönetilen petrol sahası yeniden faaliyete geçmiş durumda.